KFHist: (A 1) Asinius Quadratus Skip to main content

Ein Editionsprojekt der Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf und der Nordrhein-Westfälischen Akademie der Wissenschaften und der Künste.

HHUD Düsseldorf

(A 1) Asinius Quadratus



Einleitung

I. Identität des Autors

Über den Historiker Asinius Quadratus ist recht wenig bekannt.1 Aus dem Suda-Eintrag (test. 1) erfahren wir, dass er ein Geschichtswerk verfasste, das in 15 Büchern 1000 Jahre römischer Geschichte behandelte und im ionischen Dialekt geschrieben war. Ein anderes Werk dieses Autors, das die Suda nicht erwähnt, behandelte in mindestens neun Büchern die Par­therkriege. Die erhaltenen Fragmente dieser Werke liefern keine Informa­tionen über die Person des Autors. Er gehört nach aller Wahrscheinlichkeit zu einer senatorischen Familie, die seit dem 2. Jh. n. Chr. hohe Posten in der Reichsverwaltung bekleidete und durch mehrere Inschriften bezeugt ist.

Den Historiker Asinius Quadratus in den Stammbaum dieser Familie einzureihen ist schwierig. Der in einer Inschrift der Severerzeit zu Olympia (test. **5) geehrte C. Asinius Quadratus könnte mit dem Historiker identisch sein, was sich aber nicht beweisen lässt. Die Identifizierung mit dem Pro­konsul von Achaia C. Asinius Protimus Quadratus (test. **3; **4; **6 f.), die zuerst E. Groag vorgeschlagen hat,2 stößt auf chronologische Schwierig­keiten, da dieser bereits unter Commodus, spätestens unter Septimius Severus das Suffektkonsulat bekleidet haben müsste (s. Komm. zu test. **5). Der Verfasser einer Chronik der 1000-jährigen römischen Geschichte, dessen literarische Produktion um die Mitte des 3. Jh. n. Chr. fällt, wäre demnach eher ein Sohn des Konsulars (so Halfmann, Senatoren 631).

II. Werke

Sicher bezeugt sind uns zwei Schriften des Quadratus durch direkte Zitate: Die 1000-jährige Geschichte (Chilias / Chilieteris) und die Parther­ge­schichte (Parthika). Zur mutmaßlichen Germanengeschichte s. den Komm. zu fr. 21.

Dass die 1000-jährige Geschichte 15 Bücher umfasste, scheinen auch die Fragmente zu bestätigen (fr. 4 zitiert das 14. Buch); den Dialekt belegt das wörtliche Zitat fr. 2. Durch die Verwendung des ionischen Dialekts und den ethno­gra­phischen und universalhistorischen Ansatz stellte sich Quadratus mit diesem Werk in die historio­graphische Tradition des pater historiae Herodot und trat damit in Gegen­satz zu der zeitge­nössischen Tendenz, die Stil und Sprache des Thukydides zum Vor­bild nahm. So schrieben Quadratus’ jüngere Zeit­genossen Cassius Dio und Dexippos thukydideisch. Letzterer verfasste ebenfalls eine universalhisto­rische Chronik in 12 Büchern, die in dieser Anlage ein Gegenstück zu Quadratus’ Werk darstellt. Über den Inhalt der 1000-jährigen Geschichte lassen sich wegen der spärlichen Überlieferungslage kaum Aussagen treffen. Auch der Titel ist nicht einhellig überliefert. In der Suda wird das Werk mit dem Titel Χιλιετηρίϲ bezeichnet. Die Zitate bei Stephanos von Byzanz (fr. 1–4) geben den Titel uneinheitlich wieder: Ῥωμαϊκὴ Χιλιάϲ (Steph. Byz. α 321 = fr. 1; ι 19a = fr. 2), Ῥωμαϊκή (Steph. Byz. θ 12 cod. R = fr. 3), Ῥωμαϊκά / Ῥωμαϊκαί (- κῶν Steph. Byz. θ 12 codd. QPN = fr. 3) bzw. Ῥωμαϊκὴ Χιλιαρχία (Steph. Byz. ο 76 = fr. 4). Diese Varianten kommen grund­sätzlich als Titel eines Geschichtswerks in Frage. Die Variante im Gen. pl. liefe auf einen Titel wie Ῥωμαϊκά oder Ῥωμαϊκαί sc. ἱϲτορίαι hinaus, wird aber von den Editoren seit Berkel zugunsten der Überlie­ferung im cod. R verworfen; Meineke schlug vor, an dieser Stelle Χιλιάδοϲ zu ergänzen (‚excidisse probabile erat‘). Anders steht es mit der Variante Χιλιαρχία: Das Wort bezieht sich auf das Amt eines χιλιάρχηϲ (in der Spätantike der griechische Titel des tribunus militum) oder dessen Einheit (LSJ s. v.), nicht auf eine 1000-jährige Herrschaft. Wie es zu dieser singulären Variante kam, ist nicht festzustellen. Denkbar ist, dass sich bereits Stephanos bei diesem Zitat schlichtweg irrte. M. Billerbeck schlug vor, den Text zu Χιλιάϲ in ändern.

Die Παρθικά scheinen in der Spätantike mehr als die Chilias gelesen worden zu sein. Stephanos von Byzanz zitiert das Werk recht häufig (fr. 518; möglicherweise auch fr. 2730), Euagrios nennt es implizit (test. 2) und die Historia Augusta spielt darauf an (fr. **19 belli Parthici scriptor). Doch außer Ste­phanos beweist keine Quelle nähere Vertrautheit mit dem Werk. Dass die Suda das Werk nicht erwähnt, ist möglicherweise ein Indiz dafür, dass es im 10. Jh. bereits vollständig untergegangen war.

Insgesamt lassen die spärlichen Zitate aus Quadratus’ historischen Schriften kaum ein Urteil darüber zu, wie häufig sie tatsächlich in der Spätantike benutzt wurden. Die vielen Zitate bei Stephanos von Byzanz spiegeln vor allem das Interesse des Lexikographen an geographischen und grammatischen Einzelheiten wider (vgl. fr. 2), die Quadratus offenbar in Fülle bot. Insbesondere wegen etymologischer Einzelheiten haben die Autoren der Spätantike Quadratus zitiert, so Agathias (fr. 21), Zosimos (fr. 26) und Stephanos (fr. 1. 29).

Eine besondere Stellung nimmt das Epigramm in der Anthologia Palatina ein (fr. {31}), das vom corrector der Handschrift mit dem Namen Ἀϲιννίου Κουαδράτου überschrieben wurde und vom Lemmatisten auf einen Feldzug des Sulla bezogen wurde. Die Identifi­zierung des Epi­grammschreibers mit dem Historiker Quadratus ist schon darum zweifel­haft, weil ein Epigramm, das die im Kampf gegen die Römer Gefallenen verherrlicht und ihre siegreichen Feinde schmäht, kaum von einem römischen Historiker verfasst worden sein kann.

III. Griechische Namensform des Autors

Das römische Cognomen Quadratus lässt sich nicht ohne Schwierigkeiten ins Griechische übertragen. Für den Buchstaben <q> und für das Phonem [kw] gibt es im Griechischen keine Entsprechung. In den griechischen Quellen der vorliegenden Sammlung finden sich zwei verschiedene Trans­kriptionen für den lateinischen Namen Quadratus: Κοδρατοϲ (test. 1. 4. fr. 25) und Κουαδρατοϲ (übrige außer den lat. fr. 19. 20). Beide Formen finden sich in den Inschriften des 1. bis 3. Jh. n. Chr. in gleicher Fre­quenz.3 Eckinger deutete die Vari­ante κο gegenüber κουα als Verkürzung in der Schreibung, jedoch dürfte auch (wie er andeutet) die Artikulation eine Rolle spielen. Das Gra­phem <qu> wurde im antiken Latein als [kw] ausgesprochen.4 Dass aus lat. [kwa] griech. [kɔ] wurde, lässt sich m. E. damit erklären, dass der Labiovelar [w] und der ungerundete halboffene Hinterzungenvokal [ɔ] denselben Artikula­tionsort haben (am Velum).

Ein anderer Aspekt ist die Akzentuierung: Für den dynamischen Akzent des Lateinischen wie für den tonalen Akzent des Griechischen gelten bestimmte Regeln, die nicht ohne weiteres miteinander zu vereinbaren sind. Grundsätzlich hatte das Griechische bei der Übernahme lateinischer Wörter in vielen Fällen die Möglichkeit, den ursprünglichen Akzent zu bewahren,5 tat dies aber nicht in allen Fällen. Wenn sich das lateinische Lehnwort einer bestimmten morpho­logischen Klasse des Griechischen zu­ordnen ließ, wurde der Akzent ent­sprechend geändert (z. B. lat. Namen auf -ánus > ‑ ανόϲ). Bei anderen Fällen von Entlehnung mit Akzentwechsel zeigt sich im Griechischen die Tendenz, den Akzent rezessiv zu setzen, d. h. auf die erstmögliche Stelle.6 Wenn also lateini­sche Namen und Fach­begriffe in griechischen Hss. anders als im Lateinischen akzentuiert wer­den, weist dies möglicherweise auf einer Sprachtradition hin. Deshalb ist die abweichende Akzentuierung römischer Namen in griechischen Hss. bei der Edition zu beachten, wie St. Radt, ZPE 121 (1998) 72 und ZPE 126 (1999) 98 betonte.

Die Nominativform des Namens ist am häufigsten bei Stephanos von Byzanz bezeugt, dessen Haupthss. RQP Κουάδρατοϲ (mit rezessivem Akzent) schreiben. In den Inschriften steht der Name naturgemäß ohne Akzentzeichen, weshalb sich die vorliegende Edition nach dem Zeugnis der Hss. richtet. Analog wird auch bei Κόδρατοϲ der Akzent rezessiv gesetzt.

IV. Anordnung der Zeugnisse und Fragmente

Die Testimonien sind nach der Sicherheit der Zuschreibung geordnet: test. 1 u. 2 beziehen sich zweifellos auf den Historiker, die Inschriften test. **3**6 möglicherweise; in test. **7 ist der Name des Prokonsuls nur eine Vermutung P. Herrmanns. Die Fragmente sind wie bei Jacoby, FGrHist 97 nach den Werken und darin wiederum nach Buchzahl geordnet. Daran schließen sich die Fragmente ohne Stellenan­gabe an; am Schluss steht ein Fragment fraglicher Zuschreibung (fr. 31).

Levick und Cornell, FRHist 102 ordneten die Zitate ohne Werktitel der Chilias bzw. den Parthika zu, verzichteten auf die inschriftlichen Zeugnis­se zu Asinius Protimus Quadra­tus sowie auf die unechten Fragmente und zählten zwei Fragmente auch als Testimonien. In der folgenden Konkordanz sind die in den FRHist fehlenden Stücke mit einem Halbgeviertstrich (–) markiert.

KFHist FRHist KFHist FRHist
test. 1 T5 fr. 14 F21
test. 2 T3 fr. 15 F22
test. **3 fr. 16 F23
test. **4 fr. 17 F24
test. **5 T1 fr. 18 F26
test. **6 fr. **19 F25 = T2
test. **7 fr. {20}
fr. 1 F1 fr. 21 F8
fr. 2 F2 fr. 22 F9
fr. 3 F3 fr. 23 F10
fr. 4 F4 fr. 24 F11
fr. 5 F12 fr. 25 F5 = T4
fr. 6 F13 fr. 26 F7
fr. 7 F14 fr. 27 F27
fr. 8 F15 fr. 28 F28
fr. 9 F16 fr. 29a F29
fr. 10 F17 fr. 29b F30
fr. 11 F18 fr. 30 F31
fr. 12 F19 fr. {31}
fr. 13 F20

1 Vgl. F. Jacoby, FGrHist 97. Janiszewski, Missing Link 27–39. 85–91. B. Levick / T. J. Cornell, FRHist 102.

2 PIR² A 1244; vgl. Ch. Habicht, Zwei neue Inschriften aus Pergamon, MDAI (I) 9/10 (1959 / 1960) 109–127, hier 110 f.

3 Th. Eckinger, Die Orthographie lateinischer Wörter in griechi­schen Inschriften. Diss. München 1900, 120 f.; vgl. L. Threatte, The Grammar of Attic Inscriptions, vol. 1, Berlin u. a. 1980, 447 f.

4 Vgl. W. S. Allen, Vox Latina. 2. ed., Cambridge 1978, 16–20.

5 Probert, Accentuation 131–36.

6 Probert, Accentuation 135.

Erklärung der Siglen, Zeichen und Abkürzungen in Text und Apparat

Zu den Siglen der Hss. vgl. die jeweiligen Editionen.
test. / fr. *1 unsicher, ob als Zeugnis oder Fragment anzusehen
test. / fr. **1 Zugehörigkeit des Zeugnisses (Fragments) unsicher
{aaa} vom Editor getilgte Buchstaben
⟨aaa⟩ vom Editor hinzugefügte Buchstaben
(aaa) vom Editor aufgelöste Abkürzungen
⟦aaa⟧ vom Schreiber oder anderer Hand getilgte Buchstaben
⌈aaa⌉ Bereich der Buchstaben, die in der fotografischen Reproduktion einer Inschrift lesbar sind
ạạạ unsicher erhaltene Buchstaben
a͙a͙a͙ vom Editor gegenüber der Lesung eines Papyrus oder einer Inschrift geänderte Buchstaben (vgl. R. Merkelbach, ZPE 12 [1973] 211 f.)
[aaa] vom Editor in einer Lücke ergänzte Buchstaben
̣ ̣ ̣ ̣ unleserliche Reste von Buchstaben
[ ̣ ̣ ̣ ̣] Zahl der in einer Lücke verlorengegangenen Buchstaben
* vom Schreiber freigelassener Raum im Umfang eines Buchstabens
A.a.c. Lesart in A vor der Korrektur (ante correctionem)
A.p.c. Lesart in A nach der Korrektur (post correctionem)
A.corr. korrigierte Lesart in A (was vorher in A stand, ist unklar)
A.s.l. über der Zeile (supra lineam) übergeschriebene(r) Buchstabe(n) in A
Amarg. Lesart am Rand (in margine) von A
add. addidit vel addiderunt
ca. circa
cf. confer
cod(d). codex (-ices)
coll. collato
corr. correxit vel correctus, -a, -um
del. delevit
dub. dubitanter
ed(d). editor (-es)
ed. princ. editio princeps
leg. legit
litt. litterae
om. omisit vel omiserunt
sc. scilicet
suppl. supplevit
transpos. transposuit
v. versus

Erklärung der Zeichen in der Übersetzung

(?) Unsicherheit in Gestaltung bzw. Verständnis des tradierten Textes
(oder ... ?) Wiedergabe einer im kritischen Apparat vermerkten Konjektur
[-] Lücke oder einzelne Buchstaben, wodurch der Zusammenhang bzw. die Syntax nicht gestört ist. Über die Länge dieses Bereiches gibt das Zeichen keine Auskunft.
[---] Lücke oder einzelne Buchstaben, wodurch der Zusammenhang bzw. die Syntax gestört ist. Über die Länge dieses Bereiches gibt das Zeichen keine Auskunft.

testimonia

1. (1) Suda κ 1905 (codd. ArF[GVM])

Κόδρατοϲ· Ῥωμαῖοϲ ἱϲτορικόϲ. ἔγραψεν Ἰάδι διαλέκτῳ ἱϲτο­ρί­αν

ἔγραψεν  –  Καίϲαροϲ om. F

Ῥωμαϊκὴν ἐν βιβλίοιϲ ιε´, ἐπι­γρα­φὴν δὲ Χιλιετηρίδα, καὶ περιέχει

ἐπιγραφὴ V

ἀπὸ κτίϲεωϲ Ῥώμηϲ ἕωϲ Ἀλεξ­άνδρου τοῦ Μαμαίαϲ υἱοῦ Καίϲαροϲ.

ante ἀπὸ add. τὰ Daub

2 ἔγραψεν  –  Καίϲαροϲ om. F2 ἐπιγραφὴ V3 ante ἀπὸ add. τὰ Daub

2. (3) Evagr. h. e. 5,24 p. 219,7–10 B.-P. (codd. ALPB)

καὶ Εὐϲέβιοϲ (A 6 test. 1) δὲ ἀπὸ Ὀκταβιανοῦ καὶ Τραϊανοῦ καὶ

ἀπὸ om. P : ⟨τὰ〉 ἀπὸ dub. Groß

Μάρκου λαβὼν ἕωϲ τῆϲ τελευτῆϲ Κάρου κατήντηϲεν. γέγραπται

ἀρχὴν⟩ λαβὼν dub. Stein

δὲ περὶ τῶν χρό­νων τούτων ἔνια Ἀρριανῷ (FGrHist 156 F 30b) τε

ἀριανῷ Α

καὶ Ἀϲινίῳ Κουαδράτῳ.

καὶ καὶ A

4 ἀπὸ om. P : ⟨τὰ〉 ἀπὸ dub. Groß2 ἀρχὴν⟩ λαβὼν dub. Stein3 ἀριανῷ Α4 καὶ καὶ A

**3. IGRom IV 1013 (IG XII 7 267)

[ἀγα]θῇ τύχῃ· [Αὐτοκ]ρ[]τορα Καίϲαρα [Μ]ᾶρκο[ν] Αὐρήλιον

Ἀντωνεῖνον Εὐϲεβῆ Σεβαϲτὸν, τὸν γῆϲ [κ]αὶ θαλάϲϲηϲ [δ]εϲπό­την,

Γάιοι [ϲ]ίννιοι Πρότειμοϲ [Κο]υάδρατοϲ καὶ Ῥοῦφοϲ, [ο] κρά­τι-

[Ἀϲ]ίννιοι Klebs : [Λικ]ίννιοι Ross

ϲτοι ἀδελφοί, [τὸν ἑαυτ]ν ϲωτῆρα [καὶ εὐεργ]την.


3 [Ἀϲ]ίννιοι Klebs : [Λικ]ίννιοι Ross

**4. IK Ephesos 3040 (Ephes. III 40)

[ἡ φιλοϲέβαϲτοϲ Ἐφεϲίων] βουλὴ Γ. Ἀϲίννιον Πρότειμον Κόδρα-

  –  Ἐφεϲίων suppl. Wankel

τον τὸν λαμπρό­τατον ὑπατικόν, τὸν ἑαυτῆϲ καὶ τῆϲ πατρίδοϲ εὐ-

ερ­γέτην βουλαρ­χοῦν­τοϲ Ἰουλ(ίου) Φαύϲτου νε(ωτέρου) γραμ­μα-

τέωϲ Ἀϲίαϲ.


5   –  Ἐφεϲίων suppl. Wankel

**5. (2) SIG3 887 (Inscr. Olymp. 356)

ἀγαθῇ τύχῃ· Ὀλυμπικὴ βουλὴ καὶ ὁ δῆμοϲ ὁ Ἠλείων Γ. Ἀϲίνι-

ὁ Ἠλείων lapis : τῶν Ἠλ. Jacoby

ον Κουάδρατον ἀνθύπατον, ὕπατον ἀποδεδειγμένον, τειμήϲαντα

τὴν Ὀλυμπίαν καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ.


5 ὁ Ἠλείων lapis : τῶν Ἠλ. Jacoby


**6. IstForsch XLVIII 22 (IGRom IV 717)

Βλαυνδέων Μακεδόνων ἡ βουλὴ καὶ ὁ δῆμοϲ τὸν ἁγνότατον Γ.

Ἀϲίν(ιον) Ἰουλιανὸν τὸν κράτιϲτον ὑὸν Γ. Ἀϲιν(ίου) Προτείμου

Κουαδράτου ὑπατικοῦ τν ἐν πϲιν εὐεργτην καὶ κτίϲτην τῆϲ

πλεωϲ ἐπι­με­λη­ϲαμνου Α[ρ]. Γλύκωνοϲ βʹτ̣οῦ Νίγ̣ρ̣ου.

Νίγ̣ρ̣ου Ramsay : Νίπου Hamilton, unde Νίν͙ου Boeckh

4 Νίγ̣ρ̣ου Ramsay : Νίπου Hamilton, unde Νίν͙ου Boeckh

**7. SEG XXXVI 1094,10–13

τὸ ἀλειπτήριον ἐκ θεμελίων ϲὺν παντὶ τῷ [λιθίνῳ κόϲμῳ] κατ-

εϲκεύ­αϲεν ἐπὶ ἀνθυπάτου Τ.    ca. 11–12 litt.   , ἐπιτροπεύοντοϲ τῆϲ

Ἀϲ[ία]ϲ Δ̣ι̣ο̣ν̣υ̣ϲ̣ί̣ο̣υ̣ τ[οῦ κρατ]ϲτου, λογιϲτε[ο]ντοϲ τῆϲ πό­λεωϲ

[   ca. 13 litt.   το]κρατ[ίϲ]του ἀνθυπάτου Ἑλλάδοϲ.


4 [Ἀϲιννίου Κοδρά|του το]ῦ vel [Ἀϲ. Προτίμου Κοδρά|του το]ῦ dub. Herrmann

fragmenta

Ῥωμαϊκὴ Χιλιάϲ vel Χιλιετηρίϲ

liber II

1 (1)

Steph. Byz. α 321 (codd. RQPN)

Ἄνθιον· πόλιϲ Ἰταλίαϲ. Κουάδρατοϲ ἐν βʹ Ῥωμαϊκῆϲ Χιλιάδοϲ.

ὁ πολίτηϲ Ἀνθιανόϲ, ὡϲ αὐτόϲ.

liber V

2 (2)

καί τοι Λίγυϲί θ᾽ ἅμα καὶ Ἰβήροιϲι πολεμέοντεϲ

τοι  –  ἅμα Berkel : τολίγοιϲι τ᾽ αμα P

Steph. Byz. ι 19a (ex Const. Porph. De adm. imp. 23) (cod. P) παρὰ Κουα­δράτῳ

ἐν Ῥωμαϊκῆϲ Χιλιάδοϲ εʹ(add. Berkel) ἐϲτὶν Ἰβήροιϲιν οὕτωϲ· καί πολεμέοντεϲ.


3 τοι  –  ἅμα Berkel : τολίγοιϲι τ᾽ αμα P


liber XII

3 (3)

Steph. Byz. θ 12 (codd. RQPN)

Θαψίπολιϲ· πληϲίον Καρχηδόνοϲ. τὸ ἐθνικὸν Θαψιπολίτηϲ.

καρχηδόνοϲ R : καλχηδόνοϲ Q : χαλκηδόνοϲ PN

Κουάδρα­τοϲ ιβ´ Ῥωμαϊκῆϲ Χιλιάδοϲ.

ῥωμαϊκῆϲ R : -ῶν QPN | Χιλιάδοϲ add. Meineke

Χιλιάδοϲ add. Meineke


5 καρχηδόνοϲ R : καλχηδόνοϲ Q : χαλκηδόνοϲ PN2 ῥωμαϊκῆϲ R : -ῶν QPN2 Χιλιάδοϲ add. Meineke

liber XIV

4 (4)

Steph. Byz. ο 76 (codd. RQPN)

Ὀξύβιοι· μοῖρα Λιγύων. Κουάδρατοϲ ιδʹ Ῥωμαϊκῆϲ Χιλιαρχίαϲ.

Λιγύων Xylander : λιβύων codd.

ιδʹ codd. (sic) : ηʹ dub. Zecchini duce Jacoby, qui de numero dubitaverat

Χιλιάδοϲ dub. Billerbeck


4 Λιγύων Xylander : λιβύων codd.4 ιδʹ codd. (sic) : ηʹ dub. Zecchini duce Jacoby, qui de numero dubitaverat4 Χιλιάδοϲ dub. Billerbeck

Παρθικά

liber I

5 (5)

Steph. Byz. γ 72 (codd. RQPN)

Γηλύϲ· ἔθνοϲ, οὗ μέμνηται Ἀϲίνιοϲ Κουάδρατοϲ ἐν αʹ Παρ­θι­κῶν.

ἔθνοϲ ⟨Παρθίαϲ⟩ Meineke

Ἀϲίνιοϲ Holstenius : ἀϲϲίνιοϲ R : ἀϲϲίννιοϲ QPN

ὀξύ­νεται δέ.


3 ἔθνοϲ ⟨Παρθίαϲ⟩ Meineke3 Ἀϲίνιοϲ Holstenius : ἀϲϲίνιοϲ R : ἀϲϲίννιοϲ QPN

6 (6)

Steph. Byz. μ 101 (codd. RQPN)

Μαυρούϲιοι καὶ Μαῦροι· ἔθνοϲ μέγα Λιβύηϲ, ὡϲ Κουάδρατοϲ ἐν

αʹ Παρ­θι­κῶν. τὸ θηλυκὸν Μαυρουϲίϲ.

παρθενικῶν QP

θηλυκὸν (θ ex ε) N : ἐθνικὸν RQP : ἐθνικὸν ⟨Μαυρούϲιοϲ καὶ θηλυκὸν⟩ Holstenius : ἐθν. ⟨Μαυρούϲιοϲ. τὸ θηλυκὸν⟩ Berkel


2 παρθενικῶν QP2 θηλυκὸν (θ ex ε) N : ἐθνικὸν RQP : ἐθνικὸν ⟨Μαυρούϲιοϲ καὶ θηλυκὸν⟩ Holstenius : ἐθν. ⟨Μαυρούϲιοϲ. τὸ θηλυκὸν⟩ Berkel


lib. II

7 (7)

Steph. Byz. ζ 32 (codd. RQPN)

Ζωβίδαι· ἔθνοϲ πληϲίον Καρμανίαϲ. Κουάδρατοϲ ἐν Παρθικῶν

παρθικῶν N : παρθενικῶν RQP

βʹ.


4 παρθικῶν N : παρθενικῶν RQP

8 (8)

περὶ δὲ Κῦρον ποταμὸν Ὠβαρηνοί τε καὶ Ὠτηνοὶ νέμονται μέγα

περὶ Steph. Byz.a, Steph. Byz.b Q : παρὰ Steph. Byz.b RPN

κῦρον Steph. Byz.a RPQ : κύρον Steph. Byz.a N : κύρῳ Steph. Byz.b

ποταμὸν Steph. Byz.a : -μῷ Steph. Byz.b

ὠβαρηνοί Steph. Byz.a : ὠβαρυνίται Steph. Byz.b RQ : ὠβαρηνίται Steph. Byz.b PN

τε om. Steph. Byz.b

ὠτηνοὶ Steph. Byz.a QPN : ὠϲτηνοὶ Steph. Byz.a R : ὠγηνοὶ Steph. Byz.b

μέροϲ Ἀρμενίαϲ ὄντεϲ

Steph. Byz.a s. v. Ὠτηνή p. 713,57 Mein. (codd. RQPN) (post fr. 9) τὸ ἐθνικὸν ὁ

αὐτὸϲ (sc. Asin. Quadr.) ἐν τῇ βʹ· περὶ δὲ ὄντεϲ. Steph. Byz.b s. v. Ὠβαρηνοί p.

705,1013 Mein. (codd. RQPN) Ὠβαρηνοί· μέροϲ Ἀρμενίαϲ παρακείμενον (περικ-

QPN) Κύρῳ ποταμῷ (-όν QP), ὅϲτιϲ Εὐ­φρά­τῃ (-την QPN) παραλλήλωϲ ἔχει.

μέμνηται δ᾽ αὐτῶν καὶ Κουάδρατοϲ ἐν ϛʹ Παρ­θι­κῶν· παρὰ δὲ ὄντεϲ.


3 περὶ Steph. Byz.a, Steph. Byz.b Q : παρὰ Steph. Byz.b RPN3 κῦρον Steph. Byz.a RPQ : κύρον Steph. Byz.a N : κύρῳ Steph. Byz.b3 ποταμὸν Steph. Byz.a : -μῷ Steph. Byz.b3 ὠβαρηνοί Steph. Byz.a : ὠβαρυνίται Steph. Byz.b RQ : ὠβαρηνίται Steph. Byz.b PN3 τε om. Steph. Byz.b3 ὠτηνοὶ Steph. Byz.a QPN : ὠϲτηνοὶ Steph. Byz.a R : ὠγηνοὶ Steph. Byz.b

liber III

9 (9)

ὁ δὲ τῆϲ Ἀρμενίαϲ βαϲιλεὺϲ Πάκοροϲ ἐν τούτῳ περὶ Ἀρτάξατα

Ἀρτάξατα Xylander : -αντα codd.

καὶ τὴν Ὠτηνὴν τῆϲ Ἀρμενίαϲ διάγων

ὠτήνην R

Steph. Byz. s. v. Ὠτηνή p. 713,35 Mein. (codd. RQPN) Ὠτηνή· μοῖρα Ἀρμενίαϲ.

Κουάδρατοϲ ἐν Παρθικῶν γʹ· ὁ δὲ διάγων. (sequitur fr. 8 Steph. Byz.a)


8 Ἀρτάξατα Xylander : -αντα codd.2 ὠτήνην R


10 (10)

Steph. Byz. γ 61 (codd. RQPN)

Γερμανίκεια· πόλιϲ Εὐφρατηϲίαϲ. Κουάδρατοϲ ἐν γʹ Παρθικῶν

παρθενικῶν P

χωρίον αὐτήν φηϲιν. ὁ πολίτηϲ Γερμανικεύϲ.


6 παρθενικῶν P

11 (11)

ἀπὸ δὲ Ϲαμοϲατῶν κατὰ ῥοῦν ἰόντι ὅϲον ϲταδίουϲ ρνʹ Τάρϲα

ϲαμοϲϲατῶν RQ | κατὰ ῥοῦν PN : καὶ ταροῦ R : καταρροῦν Q

κατὰ ῥοῦν PN : καὶ ταροῦ R : καταρροῦν Q

κώμη πολυάνθρωποϲ ᾠκεῖτο ἄνω τοῦ ποταμοῦ ϲταδίουϲ ιεʹ.

Steph. Byz. τ 39 p. 268,26–29 Billerbeck (codd. RQPN) Τάρϲα κώμη ἐπὶ τῷ

Εὐφράτῃ, ὡϲ Κουάδρατοϲ ἐν γʹ Παρθικῶν· ἀπὸ ϲταδίουϲ ιεʹ.


3 ϲαμοϲϲατῶν RQ3 κατὰ ῥοῦν PN : καὶ ταροῦ R : καταρροῦν Q

liber IV

12 (12)

Steph. Byz. s. v. Φράαϲπα p. 670,17 sq. Mein. (codd. RQPN)

Φράαϲπα· Μηδίαϲ πόλιϲ. Κουάδρατοϲ Παρθικῶν δʹ.

μηδίαϲ Q : μηδείαϲ RPN

6 μηδίαϲ Q : μηδείαϲ RPN

liber VI (?)

(cf. fr. 8. app. test.)

liber VII

13 (13)

Steph. Byz. θ 18 (codd. RQPN)

Θελαμοῦζα· φρούριον τῆϲ παρ᾽ Εὐφράτην Ἀραβίαϲ, ὡϲ Κουά-

δρατοϲ ἐν Παρθικῶν ζʹ. τὸ ἐθνικὸν Θελαμουζαῖοϲ.

παρθενικῶν RQP | θαλαμ- PN

θαλαμ- PN


2 παρθενικῶν RQP2 θαλαμ- PN


liber VIII

14 (14)

Steph. Byz. γ 14 (codd. RQPN)

Γάζακα· πόλιϲ μεγίϲτη τῆϲ Μηδίαϲ, ὡϲ Κουάδρατοϲ ἐν ηʹ Παρ-

παρθενικῶν QP

θικῶν. Ἀρριανὸϲ δὲ κώμην μεγάλην αὐτήν φηϲιν ἐν Παρθικῶν δʹ καὶ

ἑνικῶϲ „τῆϲ Γαζάκου“ λέγων (FGrHist 156 F 34). τὸ ἐθνικὸν Γαζα-

κηνὸϲ ὡϲ τοῦ Μάζακα Μαζακηνόϲ.


4 παρθενικῶν QP

15 (15)

Steph. Byz. μ 96 (codd. RQPN)

Μαϲχάνη· πόλιϲ πρὸϲ τῶν Ϲκηνιτῶν Ἀράβων. Κουάδρατοϲ ηʹ

Παρ­θι­κῶν. τὸ ἐθνικὸν Μαϲχανεύϲ.

παρθενικῶν RQP

2 παρθενικῶν RQP

lib. IX

16 (16)

Steph. Byz. ϲ 247 (codd. RQPN)

Ϲόλυμα· πόλιϲ Ἀϲϲυρίων μετὰ τὴν ἅλωϲιν τοῦ ναοῦ τοῦ ἐν

Ἱεροϲολύμοιϲ κτιϲθεῖϲα, ὡϲ Κουάδρατοϲ θʹ Παρθικῶν. τὸ ἐθνικὸν

κουάδραϲτοϲ Q

Ϲολυμηνόϲ.


2 κουάδραϲτοϲ Q

17 (17)

Steph. Byz. ϲ 324 (codd. RQPN)

Ϲυρβάνη· νῆϲοϲ ἐν τῷ Εὐφράτῃ, ὡϲ Κουάδρατοϲ θʹ Παρθικῶν.

παρθενικῶν Q

5 παρθενικῶν Q2 Ϲυρβανηνόϲ Westermann, duce Berkel : ϲυρβαβηνόϲ RP : ϲυρναβηνόϲ Q : ϲυρβανὸϲ N (Ϲυρβανόϲ Xy­lan­der)


18 (18)

καὶ ᾤκιϲε τὰ Τιγρανόκερτα· τὸ δ᾽ ἐϲτὶ τῇ Παρθυαίων φωνῇ

ᾤκιϲε Meineke : ᾤκηϲε codd.

τιγρανόκερτα QPN : τιγρανίκερτα R

Τιγρα­νού­πολιϲ

Steph. Byz. τ 122 (codd. RQPN) Τι­γρα­νό­κερ­τα (Xylander : -νίκερτα codd.)·

πόλιϲ, οὐδετέρωϲ (ante πόλιϲ transpos. Meineke, ante ἀπὸ Jacoby), πρὸϲ Ἀρμενίαν

(codd. ἁρμενίαν : {πρὸϲ} Ἀρμενίαϲ Jacoby), ἀπὸ Τιγράνου (R : τιγρανοῦ QPN) βα-

ϲι­λέωϲ Ἀρμενίαϲ. Κουάδρατοϲ θʹ· καὶ Τιγρανούπολιϲ.


3 ᾤκιϲε Meineke : ᾤκηϲε codd.3 τιγρανόκερτα QPN : τιγρανίκερτα R

incerti operis vel sedis fragmenta

**19 (19)

Hist. Aug. Ver. 8,1–4 (codd. P Σ [= AChR cett.])

(1) fuit (sc. Lucius Verus) eius fati, ut in eas provincias, per quas

redit, Romam usque luem secum deferre videretur. (2) et nata fertur

secum deferre Σ : secunde ferre Pa.c. : secum ferre Pp.c.

videretur ed. princ. : vid&tur P

pestilentia in Babylonia, ubi de templo Apollinis ex arcula aurea, quam

Apollinis ed. princ. : appollonis P

miles forte inciderat, spiritus pestilens evasit, atque inde Parthos or-

or­bem­que ACh : urbemque PR

5bem­que complesse: (3) et hoc non Lucii Veri vitio, sed Cassi, a quo con-

et P : sed Peter

tra fidem Seleucia, quae ut amicos milites nostros receperat, expugnata

est. (4) quod quidem inter ceteros etiam Quadratus, belli Parthici scrip-

tor, incusatis Seleucenis, qui fidem primi ruperant, purgat.


2 secum deferre Σ : secunde ferre Pa.c. : secum ferre Pp.c.2 videretur ed. princ. : vid&tur P3 Apollinis ed. princ. : appollonis P4 or­bem­que ACh : urbemque PR5 et P : sed Peter

{20} (20)

Hist. Aug. Avid. 1,1–3 (codd. P Σ [= AChR cett.])

(1) Avidius Cassius, ut quidam volunt, ex familia Cassiorum fuisse

dicitur per matrem, homine novo genitus Avidio Severo, qui ordines du-

matrem Salmasius : marem codd.

homine novo Mommsen : tamen novo PACh : tamen avo cett. : tantum, avo Petschenig

Severo P : Syro Hirschfeld, perperam

xerat et post ad summas dignitates pervenerat. (2) cuius Quadratus in

historiis meminit et quidem graviter, cum illum summum virum et neces-


2 matrem Salmasius : marem codd.2 homine novo Mommsen : tamen novo PACh : tamen avo cett. : tantum, avo Petschenig2 Severo P : Syro Hirschfeld, perperam


5sarium rei publicae adserit et apud ipsum Marcum (sc. Aurelium) prae-

validum. (3) nam iam eo imperante perisse fatali sorte perhibetur.

21 (21)

Agath. 1,6,3 (codd. LWAVaPROE)

οἱ δὲ Ἀλαμανοί, εἴ γε χρὴ Ἀϲινίῳ Κουαδράτῳ ἕπεϲθαι, ἀνδρὶ

οἱ  –  ἀναγεγραμμένῳ deest E

κουαδράτω VaPR : κοδράτω LW : καδρά­τω A : κουα­δάρτω O : quadrato P

Ἰταλιώτῃ καὶ τὰ Γερμανικὰ ἐϲ τὸ ἀκριβὲϲ ἀναγεγραμμένῳ, ξύγκλυ-

ἀναγεγραμμένῳ VaR : -γραψαμένω LWAO

ξύγκλυ­δέϲ AVaROE : ξύγκλιδεϲ L : γρʹ ξυνήλιδεϲ Lmarg. : ξύγκληδεϲ W : aduentitii P

δέϲ εἰϲιν ἄν­θρω­ποι καὶ μιγάδεϲ· καὶ τοῦτο δύναται αὐτοῖϲ ἡ ἐπω-

νυμία.


8 οἱ  –  ἀναγεγραμμένῳ deest E8 κουαδράτω VaPR : κοδράτω LW : καδρά­τω A : κουα­δάρτω O : quadrato P2 ἀναγεγραμμένῳ VaR : -γραψαμένω LWAO2 ξύγκλυ­δέϲ AVaROE : ξύγκλιδεϲ L : γρʹ ξυνήλιδεϲ Lmarg. : ξύγκληδεϲ W : aduentitii P

22 (22)

Steph. Byz. γ 64 (codd. RQPN)

Γερούνιον· πόλιϲ Ἰταλίαϲ. Κουάδρατοϲ δὲ Γερυνίαν ταύτην

γερυνίαν QP : γερηνίαν RN

καλεῖ. τὸ ἐθνικὸν Γερουνῖνοϲ.


6 γερυνίαν QP : γερηνίαν RN

23 (23)

Steph. Byz. δ 8 (codd. RQPN)

Δάλμιον· πόλιϲ Δαλματίαϲ μεταξὺ Ἰλλυρίαϲ καὶ Ἰταλίαϲ ...

Ἀππια­νὸϲ δὲ (Ill. 32 vol. 1,336,5 Viereck-Roos) τὴν πόλιν Δελμίνιον

καλεῖ, Κουάδρατοϲ δὲ Δέλμινον.

δέλμινον R : δάλμινον QP : δάλμιον N

3 δέλμινον R : δάλμινον QP : δάλμιον N


24 (24)

Steph. Byz. π 139 (codd. RQPN)

ἔϲτι δὲ καὶ Πήλιον Ἰλλυρίαϲ πόλιϲ, ἧϲ μέμνηται Κουάδρατοϲ. τὸ

πήλιον R : πηλίον QPN | πόλιϲ R : πόλεωϲ QPN

πόλιϲ R : πόλεωϲ QPN

ἐθνικὸν Πηλῖνοϲ.

Πηλῖνοϲ Meineke : πηληνὸϲ codd.

5 πήλιον R : πηλίον QPN5 πόλιϲ R : πόλεωϲ QPN2 Πηλῖνοϲ Meineke : πηληνὸϲ codd.

25 (25)

Cass. Dio (Xiphilin.) 70,3,3 (codd. VC)

Κόδρατοϲ δὲ γηραιὸν μέν φηϲιν αὐτὸν (sc. Antoninum Pium) τε-

κοδρᾶτοϲ codd., ut videtur : Κουαδρᾶτοϲ H. Stephanus

λευτῆϲαι, τὴν δὲ τελευτὴν ἡδίϲτην αὐτῷ κατ᾽ ἴϲον ὕπνῳ τῷ μαλα-

κωτάτῳ γενέϲθαι.


4 κοδρᾶτοϲ codd., ut videtur : Κουαδρᾶτοϲ H. Stephanus

26 (26)

Zos. 5,27,1 (cod. V)

(1) ἐν δὲ τῇ Ῥαβέννῃ (μητρόπολιϲ δὲ Φλαμινίαϲ, πόλιϲ ἀρχαία,

Θεϲϲαλῶν ἀποικία, Ῥήνη κληθεῖϲα διὰ τὸ πανταχόθεν ὕδαϲι περιρ-

Ῥήνη Sylburgius : ῥύνη V

ρεῖϲθαι καὶ οὐχ, ὡϲ Ὀλυμπιόδωροϲ ὁ Θηβαῖόϲ φηϲι [fr. 2 Blockley],

διὰ τὸ Ῥῶμον, ὃϲ ἀδελφὸϲ γέγονε Ῥωμύλῳ, τῆϲ πόλεωϲ ταύτηϲ

5οἰκιϲτὴν γεγονέναι. (2) Κουαδράτῳ γάρ, οἶμαι, θετέον ἐν τῇ κατὰ

οἶμαι θετέον Hemsterhusius : οιμεθετέον V

τὸν βαϲιλέα Μάρκον (sc. Aure­lium) ἱϲτορίᾳ τοῦτο περὶ τῆϲ πόλεωϲ

ταύτηϲ διεξελθόντι.) κτλ.


2 Ῥήνη Sylburgius : ῥύνη V5 οἶμαι θετέον Hemsterhusius : οιμεθετέον V

27 (27)

Steph. Byz. β 112 (codd. RQPN)

Βόγχαι· ἔθνοϲ τοῖϲ Καρρηνοῖϲ προϲκείμενον, μέϲον Εὐφράτου

καρρηνοῖϲ N : καρηνοῖϲ RQP

προϲκείμενον R : παρακείμενον QPN

καὶ Κύρου ποταμοῦ, ὡϲ Κουάδρατοϲ.

κύρου codd. : Κάρρα Bochart

9 καρρηνοῖϲ N : καρηνοῖϲ RQP9 προϲκείμενον R : παρακείμενον QPN2 κύρου codd. : Κάρρα Bochart


28 (28)

Steph. Byz. γ 79 (codd. RQPN)

Γίνδαρα· κώμη πρὸϲ τῇ Ἀντιοχείᾳ. τὸ ἐθνικὸν Γινδαρεύϲ· Κουά-

δρατοϲ δὲ Γινδάρουϲ ἔφη.

29 (29)

a. Steph. Byz. μ 154 (codd. RQPN)

Μέϲη τῶν ποταμῶν· χώρα μεταξὺ Εὐφράτου καὶ Τίγρι­δοϲ. καὶ

τίγριδοϲ QPN : τίγρηδοϲ R

Ἀδια­βηνὴ ἐκαλεῖτο, ὡϲ ἱϲτορεῖ Κουάδρατοϲ.

b. Steph. Byz. μ 162 (codd. RQPN)

Μεϲϲήνη· ... καὶ χώρα Περϲίδοϲ Μεϲήνη δι᾽ ἑνὸϲ ϲ, ὑπὸ τῶν δύο

περϲίδοϲ Qp.c. : om. RQa.c.PN | Μεϲηνή Meineke

Μεϲηνή Meineke

ποταμῶν Εὐφράτου καὶ Τίγριδοϲ μεϲαζομένη, ὡϲ Ἀϲίνιοϲ Κουά-

ποταμῶν Xylander : ϲτο­μά­των codd.

Εὐφράτου καὶ Τίγριδοϲ Holstenius : αὐτοῦ τοῦ τίγριδοϲ Qp.c. : αὐτοῦ RQa.c.PN

δρατόϲ φηϲι.


4 τίγριδοϲ QPN : τίγρηδοϲ R3 περϲίδοϲ Qp.c. : om. RQa.c.PN3 Μεϲηνή Meineke2 ποταμῶν Xylander : ϲτο­μά­των codd.2 Εὐφράτου καὶ Τίγριδοϲ Holstenius : αὐτοῦ τοῦ τίγριδοϲ Qp.c. : αὐτοῦ RQa.c.PN

30 (30)

Steph. Byz. τ 27 (codd. RQPN)

Τάπυρροι· οὐ πόρρω Ὑρκανίαϲ ἔθνοϲ. Κουάδρατοϲ Τάπουρρά

τάπυρροι codd. : Τάπυροι Holstenius | ἔθνοϲ bis N

ἔθνοϲ bis N

φηϲι. τὸ ἐθνικὸν Ταπουρραῖοι.


5 τάπυρροι codd. : Τάπυροι Holstenius5 ἔθνοϲ bis N


spurium

{31}

Anth. Pal. 7,312 = Page, FGE v. 319–22 (codd. PPl)

Ἀϲιννίου Κουαδράτου· εἰϲ τοὺϲ ἀναιρεθένταϲ ὑπὸ τοῦ τῶν

Ῥωμαίων ὑπάτου Ϲύλα.

οἱ πρὸϲ Ῥωμαίουϲ δεινὸν ϲτήϲαντεϲ Ἄρηα

οἱ πρὸϲ codd. : οἵδ᾽ ἐπὶ Peek

κεῖνται ἀριϲτείηϲ ϲύμβολα δεικνύμενοι.

5οὐ γάρ τιϲ μετὰ νῶτα τυπεὶϲ θάνεν, ἀλλ᾽ ἅμα πάντεϲ

μετὰ codd. : γε τὰ Reiske : κατὰ dub. Stadtmüller

ὤλοντο κρυφίῳ καὶ δολερῷ θανάτῳ.


4 Ἀϲιννίου  –  Ϲύλα add. partim corrector, partim lemmatista3 οἱ πρὸϲ codd. : οἵδ᾽ ἐπὶ Peek5 μετὰ codd. : γε τὰ Reiske : κατὰ dub. Stadtmüller

Erklärung der Siglen, Zeichen und Abkürzungen in Text und Apparat

Zu den Siglen der Hss. vgl. die jeweiligen Editionen.
test. / fr. *1 unsicher, ob als Zeugnis oder Fragment anzusehen
test. / fr. **1 Zugehörigkeit des Zeugnisses (Fragments) unsicher
{aaa} vom Editor getilgte Buchstaben
⟨aaa⟩ vom Editor hinzugefügte Buchstaben
(aaa) vom Editor aufgelöste Abkürzungen
⟦aaa⟧ vom Schreiber oder anderer Hand getilgte Buchstaben
⌈aaa⌉ Bereich der Buchstaben, die in der fotografischen Reproduktion einer Inschrift lesbar sind
ạạạ unsicher erhaltene Buchstaben
a͙a͙a͙ vom Editor gegenüber der Lesung eines Papyrus oder einer Inschrift geänderte Buchstaben (vgl. R. Merkelbach, ZPE 12 [1973] 211 f.)
[aaa] vom Editor in einer Lücke ergänzte Buchstaben
̣ ̣ ̣ ̣ unleserliche Reste von Buchstaben
[ ̣ ̣ ̣ ̣] Zahl der in einer Lücke verlorengegangenen Buchstaben
* vom Schreiber freigelassener Raum im Umfang eines Buchstabens
A.a.c. Lesart in A vor der Korrektur (ante correctionem)
A.p.c. Lesart in A nach der Korrektur (post correctionem)
A.corr. korrigierte Lesart in A (was vorher in A stand, ist unklar)
A.s.l. über der Zeile (supra lineam) übergeschriebene(r) Buchstabe(n) in A
Amarg. Lesart am Rand (in margine) von A
add. addidit vel addiderunt
ca. circa
cf. confer
cod(d). codex (-ices)
coll. collato
corr. correxit vel correctus, -a, -um
del. delevit
dub. dubitanter
ed(d). editor (-es)
ed. princ. editio princeps
leg. legit
litt. litterae
om. omisit vel omiserunt
sc. scilicet
suppl. supplevit
transpos. transposuit
v. versus

Erklärung der Zeichen in der Übersetzung

(?) Unsicherheit in Gestaltung bzw. Verständnis des tradierten Textes
(oder ... ?) Wiedergabe einer im kritischen Apparat vermerkten Konjektur
[-] Lücke oder einzelne Buchstaben, wodurch der Zusammenhang bzw. die Syntax nicht gestört ist. Über die Länge dieses Bereiches gibt das Zeichen keine Auskunft.
[---] Lücke oder einzelne Buchstaben, wodurch der Zusammenhang bzw. die Syntax gestört ist. Über die Länge dieses Bereiches gibt das Zeichen keine Auskunft.

Abkürzungen


I. Standardwerke

ACO

Acta conciliorum oecumenicorum

AE

L’Année Épigraphique

ANRW

Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt

Ath. Council.

B. D. Merritt, J. S. Traill (Hgg.), The Athenian Agora, 15, Inscriptions: The Athenian Councillors, Princeton 1974

Barrington

R. J. A. Talbert (Hg.), Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton 2000

BAR

British Archaeological Reports

BNJ

Brill’s New Jacoby

CFHB

Corpus fontium historiae Byzantinae

Christ-Schmid-Stählin

Wilhelm von Christ’s Geschichte der griechischen Literatur, 2. Teil, 2. Hälfte: Die nachklassische Periode der griechischen Litteratur, von 100 bis 530 nach Christus, 6. Aufl., umgearbeitet von W. Schmid und O. Stählin (HdbAW 7,2,2) München 1924 = ND 1961

CIL

Corpus Inscriptionum Latinarum

CLIA

Collectio librorum iuris Anteiustiniani

CSEL

Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum

CSHB

Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae (Bonner Corpus)

Ephes.

Forschungen in Ephesos

FGrHist

Die Fragmente der griechischen Historiker

FHG

Fragmenta Historicorum Graecorum

FRHist

The Fragments of the Roman Historians

GCS

Die griechischen christlichen Schriftsteller, Berlin 1897 ff.

HAC

Historiae Augustae Colloquium

HGM

L. Dindorf (Hg.), Historici Graeci minores 1 / 2, Leipzig 1870 / 1871

HRR 2

H. Peter (Hg.), Historicorum Romanorum reliquiae, vol. 2, Leipzig 1906

IG

Inscriptiones Graecae

IGRom

Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes

IK

Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien

ILS

Inscriptiones Latinae Selectae

Inscr. Olymp.

W. Dittenberger, K. Purgold (Hgg.), Olympia. Die Ergebnisse der von dem Deutschen Reich veranstalteten Ausgrabung. Textband V: Die Inschriften, Berlin 1896 = ND Amsterdam 1966

IPalmyre

J.-B. Yon (Hg.), Inscriptions grecques et latines de la Syrie, tome 15, fasc. 1: Palmyre, Beirut 2012

IstForsch

Istanbuler Forschungen

IUrb.Rom.

Inscriptiones Graecae urbis Romae

K.-B.

R. Kühner / F. Blass, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache, Erster Teil: Elementar- und Formenlehre 1 / 2, Hannover 31890 / 1892

K.-G.

R. Kühner / B. Gerth, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache, Zweiter Teil: Satzlehre 1 / 2, Hannover 31898 / 1904

KFHist

Kleine und fragmentarische Historiker der Spätantike

LSJ

H. G. Liddell / R. Scott / H. S. Jones (Hgg.), A Greek-English Lexicon, Oxford 1996

MGH AA

Monumenta Germaniae historica. Auctores antiquissimi

PG

Patrologia Graeca

PIR1

H. Dessau / E. Klebs / P. v. Rohden (Hgg.), Prosopographia Imperii Romani saec. I. II. III, Berlin 1897 / 1898

PIR2

E. Groag / A. Stein / L. Petersen u. a. (Hgg.), Prosopographia Imperii Romani saec. I. II. III. Ed. altera, Berlin 1933–2009

PLips.

L. Mitteis (Hg.), Griechische Urkunden der Papyrusurkunden zu Leipzig, Bd. 1, Leipzig 1906

PLRE

Prosopography of the Later Roman Empire

RAC

Reallexikon für Antike und Christentum

RE

Paulys Real-Encyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Neue Bearbeitung

SC

Sources Chrétiennes

SEG

Supplementum Epigraphicum Graecum

SIG3

W. Dittenberger (Hg.), Sylloge Inscriptionum Graecarum 1 / 2 / 3, Leipzig 31915 / 1917 / 1924

ŠKZ

Ph. Huyse (Hgg.), Die dreisprachige Inschrift Šābuhrs I. an der Kaba-i Zardušt (ŠKZ), 2 Bde. (Corpus inscriptionnum Iranicarum: Pt. 3, Pahlavi inscriptions) London 1999.

ThLL

Thesaurus Linguae Latinae

II. Quellen

Afric. cest. = Iulius Africanus, Cesti

M. Wallraff / C. Scardino / L. Mecella / Ch. Guignard (Hgg.), Iulius Africanus: Cesti. The Extant Fragments (GCS N. F. 18) Berlin u. a. 2012.

Agath. = Agathias von Myrina

R. Keydell (Hg.), Agathiae Myrinaei historiarum libri quinque (CFHB Series Berolinensis 2) Berlin u. a. 1967.

Amm. = Ammianus Marcellinus

W. Seyfarth (Hg.), Ammiani Marcellini Rerum gestarum libri qui supersunt (BT) Leipzig 1975.

Anon. Vales. = Anonymus Valesianus

Excerpta Valesiana, rec. J. Moreau, editionem correctiorem curavit V. Velkov (BT) Leipzig 1968.

I. König, Origo Constantini – Anonymus Valesianus, Teil 1, Text und Kommentar, Trier 1987.

Anon. post Dionem = Anonymus post Dionem (Continuator Dionis)

C. Müller, FHG 4,192–99.

Anth. Pal. = Anthologia Palatina

H. Beckby (Hg.), Anthologia Graeca, 4 Bde., München 21964–1968.

D. L. Page (Hg.), Further Greek Epigrams, Cambridge 1981.

App. = Appian, Römische Geschichte

Hann. = Annibaiké

Ill. = Illyriké

E. Gabba, A. G. Roos, P. Viereck (Hgg.), Appiani historia Romana. Vol. 1 (BT) Leipzig 1939.

Archim. spir. = Archimedes, Über Spiralen

Ch. Mugler (Hg.), Archimède, vol. 2: Des spirales, De l’équilibre des figures planes, L’arénaire, La quadrature de la parabole, Paris 1971, 8–74.

Arr. an. = Arrian, Anabasis

A. G. Roos / G. Wirth (Hgg.), Flavii Arriani quae exstant omnia. Bd. 1 (BT) Leipzig 1967.

Artem. = Artemidor, Über Traumdeutung

R. A. Pack (Hg.), Artemidori Daldiani onirocriticon libri V (BT) Leipzig 1963.

Aur. Vict. Caes. = Aurelius Victor, Liber de Caesaribus

F. Pichlmayr, R. Gründel (Hgg.), Sexti Aurelii Victoris Liber de Caesaribus. Praecedunt Origo gentis Romanae et Liber de viris illustribus urbis Romae. Subsequitur Epitome de Caesaribus (BT) Leipzig 1966, 133–76.

Auson. par. = Ausonius, Parentalia

Decimi Magni Ausoni Opera, ed. R. P. H. Green (OCT) Oxford 1999, 29–46.

P. Dräger, Decimus Magnus Ausonius, Sämtliche Werke, Bd. 1, (Auto-)biographische Werke, Trier 2012, 88–123.

Cass. Dio = Cassius Dio

U. P. Boissevain (Hg.), Cassii Dionis Cocceiani historiarum Romanarum quae supersunt, 3 Bde., Berlin 1895–1901.

Cedr. = Georgios Kedrenos

Georgius Cedrenus, Ioannis Scylitzae ope ab I. Bekkero suppletus et emendatus, 2 Bde. (CSHB 9) Bonn 1838 / 1839.

Chrys. hom. 4 in 2 Thess. = Johannes Chrysostomos, 4. Predigt zum 2. Brief an die Thessaloniker

J. Migne (Hg.), Joannis Chrysostomi opera omnia quae exstant, Bd. 11 (PG 62) Paris 1862, 485–90.

Cod. Theod. = Codex Theodosianus

Theodosiani libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis ed. apparatu P. Kruegeri Th. Mommsen, vol. 1,2, Berlin 1905 = ND 1970.

Coll. Mos. = Lex Dei oder Vergleich mosaischer und römischer Gesetze

Fragmenta Vaticana. Mosaicarum et Romanarum legum collatio, recogn. Th. Mommsen (CLIA 3) Berlin 1890.

Conc. Const. a. 536 = Akten des Konzils von Konstantinopel 536 n. Chr.

E. Schwartz (Hg.), Collectio Sabbaitica contra Acephalos et Origeniastas destinata. Insunt acta synodorum Constantinopolitanae et Hierosolymitanae a. 536 (ACO 3) Berlin 1940.

Curt. = Curtius Rufus

Quinte-Curce, Histoires, éd. et trad. par H. Bardon, 2 Bde., Paris 52003 / 32008.

C. M. Lucarini (Hg.), Q. Curtius Rufus, Historiae (BT) Berlin / New York 2009.

Diod. = Diodorus Siculus, Bibliotheca historica

C. Th. Fischer, F. Vogel (Hgg.), Diodori Bibliotheca historica, 5 Bde. (BT) Leipzig 31888–1906.

Dion. Perieg. = Dionysios der Perieget

C. Müller (Hg.), Geographi Graeci minores, vol. 1, Paris 1855 = ND Hildesheim 1965, 238–43.

Ps. Diosc. alex. = Pseudo-Dioskorides, Alexipharmaka

K. Sprengel (Hg.), Pedanii Dioscoridis Anazarbei tom. 2, libri περὶ δηλητηρίων, ἰοβόλων καὶ εὐποριϲτῶν spurii, Leipzig 1830, 1–41.

Epit. Caes. = Epitome de Caesaribus

Pseudo-Aurélius Victor, Abrégé des Césars, texte établi, traduit et commenté par M. Festy (CUF. Série latine) Paris 1999.

Sextii Aurelii Victoris Liber de Caesaribus, rec. F. Pichlmayr, addenda et corrigenda iterum collegit et adiecit R. Gruendel (BT) Leipzig 1970, 131–76.

Eun. vit. soph. = Eunapios, Sophistenviten

J. Giangrande (Hg.), Eunapii Vitae sophistarum, Rom 1956.

M. Becker: Eunapios aus Sardes. Biographien über Philosophen und Sophisten. Einleitung, Übersetzung, Kommentar (Roma Aeterna 1) Stuttgart 2013.

Eutr. = Eutropius, Breviarium

Eutropii Breviarium ab urbe condita, recogn. C. Santini (BT) Leipzig 1979.

Evagr. h. e. = Euagrios, Kirchengeschichte

J. Bidez, L. Parmentier (Hgg.), The Ecclesiastical History of Evagrius with the Scholia. Edited with Introduction, Critical Notes, and Indices, London 1898.

Flor. = Florus

H. Malcovati (Hg.), L. Annaei Flori quae exstant, Rom 21972.

Fronto

M. P. J. van den Hout (Hg.), M. Cornelii Frontonis Epistulae (BT) Leipzig 1988.

Geogr Rav. = Geograph von Ravenna

J. Schnetz (Hg.), Itineraria Romana, Bd. 2, Ravennatis Anonymi cosmographia et Guidonos geographica (BT) Leipzig 1929.

Hdn. = Herodian

K. Stavenhagen (Hg.), Herodiani ab excessu divi Marci libri octo (BT) Leipzig 1922.

Hdt. = Herodot

K. Hude (Hg.), Herodoti historiae. Recogn. brevique adnotatione critica instr. Carolus Hude (OCT) Oxford 1908.

Hermog. stat. = Hermogenes, De statibus

Hermogenis Opera, ed. H. Rabe (BT) Leipzig 1913 = ND Stuttgart 1985, 28–92.

Hesych. = Hesychios, Lexikon

Hesychii Alexandrini Lexicon, ed. K. Latte et P. A. Hansen, 4 Bde., Kopenhagen 1953 / 1966, Berlin 2005 / 2009.

Hier. epist. = Hieronymus, Epistulae (CPL 620)

S. Eusebii Hieronymi opera, sectio 1, Epistulae, pars 1–3, ed. I. Hilberg, ed. altera supplementis aucta, 3 Bde. (CSEL 54; 55; 56/1) Wien 1996.

S. Eusebii Hieronymi opera, sectio 1, Epistulae, pars 4, Epistularum indices et addenda, composuit M. Kamptner (CSEL 56/2) Wien 1996.

Saint Jérôme, Correspondance. Lettres, texte établi et trad. par J. Labourt, 8 Bde., 2. und 3. Aufl. (CUF. Série latine) Paris 2002–2003.

Hist. Aug. = Historia Augusta

Scriptores Historiae Augustae ed. Ernestus Hohl, Vol. I–II. Ed. ster. correctior. Addenda et corrigenda adiecerunt Ch. Samberger et W. Seyfarth (BT) Leipzig 5/21971.

F. Paschoud (Hg.), Histoire Auguste, Tome V 2ème partie: Vies de Probus, Firmus, Saturnin, Proculus et Bonose, Carus, Numérien et Carin. Texte établi, traduit et commenté par François Paschoud, Paris 2001.

Iambl. in Nic. = Jamblich, Einführung in Nikomachos’ Arithmetik

E. Pistelli, U. Klein (Hgg.), Iamblichi in Nicomachi arithmeticam introductionem liber (BT) Stuttgart 1975.

Iord. = Jordanes

Get. = Getica

Iordanis Romana et Getica, rec. Th. Mommsen (MGH AA 5/1) Berlin 1882, 53–138.

Iordanis De origine actibus Getarum, a cura di F. Giunta e A. Grillone (Fonti per la storia dʼItalia 117) Rom 1991.

Rom. = Romana

Iordanis Romana et Getica, rec. Th. Mommsen (MGH AA 5/1) Berlin 1882, 1–52.

Iust. nov. = Justinian, Novellen

Novellae, rec. Rudolfus Schoell. Opus Schoellii morte interceptum absolvit Guilelmus Kroll (Corpus iuris civilis 3) Berlin 1895 = ND Hildesheim 2009.

Lib. = Libanios

ep. = Epistulae

Libanii opera, rec. R. Foerster, vol. 10–11, Epistulae, 2 Bde. (BT) Leipzig 1921 / 1922.

or. = Orationes

Libanii opera, rec. R. Foerster, vol. 1–5, Orationes, 5 Bde. (BT) Leipzig 1903–1908.

Liv. = Titus Livius

Titi Livi ab urbe condita, Vol. 1 / 2: libri I–V / VI–X. Recognoverunt et adnotatione critica instruxerunt R. S. Conway et C. F. Walters (OCT) Oxford 1914 / 1919.

Titi Livi ab urbe condita. Libri XXXI–XL, ed. John Brisco (BT) Stuttgart 1991.

Liv. per. = Titus Livius, Periochae

O. Rossbach (Hg.), T. Periochae omnium librorum (BT) Leipzig 1910.

Joh. Ant. = Johannes von Antiochia

Ioannis Antiocheni Fragmenta ex Historia chronica, introd., edizione critica e trad. a cura di U. Roberto (TU 154) Berlin 2005.

S. Mariev (Hg.), Ioannis Antiocheni fragmenta quae supersunt (CFHB Series Berolinensis 47) Berlin u. a. 2008.

Joh. Mal. = Johannes Malalas

Ioannis Malalae chronographia, rec. Ioannes Thurn (CFHB Series Berolinensis 35) Berlin u. a. 2000.

Johannes Malalas, Weltchronik. Übersetzt von J. Thurn und M. Meier. Mit einer Einl. von C. Drosihn, M. Meier und St. Priwitzer und Erläuterungen von C. Drosihn, K. Enderle, M. Meier und St. Priwitzer, Stuttgart 2009.

Luc. hist. conscr. = Lukian, Wie man Geschichte schreiben soll

M. D. MacLeod (Hg.), Luciani opera, Bd. 3 (OCT) Oxford 1980, 287–319.

LXX = Septuaginta

J. Ziegler (Hg.), Septuagina. Vetus Testamentum Graecum auctoritate Academiae Scientiarum Gottingensis editum. Vol. 26,2: Susanna, Daniel, Bel et Draco, Göttingen 21999.

Nik. alex. = Nikander von Kolophon, Alexipharmaka

A. S. F. Gow / A. F. Scholfield, Nicander: The poems and poetical fragments, Cambridge 1953, 94–136.

Od. = Odyssee

P. von der Mühll (Hg.), Homeri Odyssea, Basel 1962.

Olymp. Hist. = Olympiodor von Theben

R. C. Blockley (Hg.), The fragmentary classicising historians of the later Roman Empire. Eunapius, Olympiodorus, Priscus and Malchus, 2 Bde. (Arca 6. 10) Liverpool 1981/1983.

Oros. hist. = Orosius, Historiae adversum paganos

Pauli Orosii Historiarum adversum paganos libri VII. Accedit eiusdem liber apologeticus, ex recogn. C. Zangemeister (CSEL 5) Wien 1882.

Paean. Eutr. = Paianios, Übersetzung von Eutropius’ Breviarium

Sp. Lambros (Hg.), Παιανίου Μετάφραϲιϲ εἰϲ τὴν τοῦ Εὐτροπίου Ῥωμαικὴν ἱϲτορίαν, in: Νέοϲ Ἑλληνομνήμων 9 (1912) 1–115.

Paneg. = Panegyrici Latini

XII Panegyrici Latini, recogn. brevique adnotatione critica instruxit R. A. B. Mynors (OCT) Oxford 1964.

Paul. Sil. descr. Soph. = Paulos Silentiarios, Beschreibung der Hagia Sophia

O. Veh (Hg.), Prokop, Bauten. Paulos Silentiarios, Beschreibung der Hagia Sophia. Griechisch-deutsch (Prokop, Werke, Bd. 5; Tusculum) München 1977, 306–58.

Petr. Patr. = Petros Patrikios

C. Müller, FHG 4,181–91.

Excerpta e Petro Patricio, in: Excerpta historica iussu imp. Constantini Porphyrogeniti confecta, ed. U. Ph. Boissevain, C. De Boor, Th. Büttner-Wobst, vol. 4, Excerpta de Sententiis, Berlin 1906, 241–71.

Philo Alex. Flacc. = Philon von Alexandria, Gegen Flaccus

L. Cohn / S. Reiter (Hgg.), Philonis Alexandrini opera quae supersunt, Bd. 6, Berlin 1915, 120–54.

Philo Mech. = Philon der Mechaniker

M. Thévenot (Hg.), Veterum mathematicorum … opera, Graece et Latine pleraque nunc primum edita, Paris 1693, 79–104.

Philost. = Philostorgios, Kirchengeschichte

Philostorgios, Kirchengeschichte, hg., übers. und komm. von B. Bleckmann und M. Stein (KFHist E 7) Paderborn 2015.

Philostr. vit. Ap. = Philostrat, Vita des Apollonios von Tyana

V. Mumprecht (Hg.), Philostratos: Das Leben des Apollonios von Tyana (Tusculum) München / Zürich 1983.

Plat. rep. = Platon, Der Staat (Politeia)

S. R. Slings (Hg.), Platonis Respublica (OCT) Oxford 2003.

Plb. = Polybios

Th. Büttner-Wobst (Hg.), Polybii historiae, 4 Bde. (BT) Leipzig 1889–1905.

Plin. nat. = Plinius der Ältere, Naturalis historia

C. Plini Secundi Naturalis historiae libri XXXVII: post Ludovici Iani obitum recogn. et scripturae discrepantia adiecta ed. Carolus Mayhoff, 6 Bde. (BT) Leipzig 1892–1909.

Plut. = Plutarch

Alex. = Vita Alexanders des Großen

K. Ziegler (Hg.), Plutarchi vitae parallelae, Bd. 2,2 (BT) Leipzig 21968, 152–253.

quaest. symp. = Tischgespräche

C. Hubert (Hg.), Plutarchi Moralia, vol. 4 (BT) Leipzig 1938.

Proc. bell. Goth. = Prokop von Caesarea, Gotenkrieg

J. Haury, G. Wirth (Hgg.), Procopii Caesariensis opera omnia, Bd. 2 (BT) Leipzig 1963.

Ptol. = Claudius Ptolemaios, Geographia

A. Stückelberger, G. Graßhoff (Hgg.), Klaudios Ptolemaios: Handbuch der Geographie, 2 Bde, Basel 2006.

Quint. inst. = Quintilian, Institutiones

M. Winterbottom (Hg.), Quintiliani Institutionis oratoriae libri XII, 2 Bde. (OCT) Oxford 1970.

Ruf. Fest. = Rufius Festus, Breviarium

Festus, Abrégé des hauts faits du peuple romain, texte établi et traduit par M.-P. Arnaud-Lindet (CUF. Série latine) Paris 22002.

The Breviarium of Festus, a critical edition with historical comm. by J. W. Eadie, London 1967.

Ps.-Scyl. = Pseudo-Skylax, Periplus

C. Müller (Hg.), Geographi Graeci minores, vol. 1, Paris 1855, 15–96.

Schol. Theocr. = Scholien zu Theokrit

K. Wendel (Hg.), Scholia in Theocritum vetera (BT) Leipzig 1914.

Sidon. = Sidonius Apollinaris, Carmina

Sidoine Apollinaire. Tome 1, Poèmes. Texte établi et trad. par A. Loyen, Paris 1960.

Socr. h. e. = Sokrates von Konstantinopel, Kirchengeschichte

Sokrates, Kirchengeschichte, hg. von G. Ch. Hansen, mit Beiträgen von M. Sirinjan (GCS N. F. 1) Berlin 1995.

Soz. = Sozomenos, Historia ecclesiastica

Sozomenus, Kirchengeschichte, hg. von J. Bidez, eingeleitet, zum Druck besorgt und mit Registern versehen von G. Ch. Hansen (GCS N. F. 4) Berlin 21995.

Steph. Byz. = Stephanos von Byzanz

M. Billerbeck (Hg.), Stephani Byzantini Ethnica, 4 Bde. (CFHB Series Berolinensis 43 / 1. 2. 3. 4) Berlin u. a. 2006–2015 (für die Lemmata α–υ).

A. Meineke (Hg.), Stephani Byzantini Ethnicorum quae supersunt. Berlin 1849 (für die Lemmata φ–ω).

Strab. = Strabon, Geographica

St. Radt (Hg.), Strabons Geographika, 10 Bde., Göttingen 2002–2010.

Suda

Lexicographi Graeci, recogniti et apparatu critico instructi, volumen 1, Suidae lexicon, ps. 1–5, ed. Ada Adler, 5 Bde. (Sammlung wissenschaftlicher Commentare) Leipzig 1928–1938.

Sym. Log. = Symeon Logothetes, Chronicon

Symeonis Magistri et Logothetae Chronicon, rec. St. Wahlgren (CFHB. Series Berolinensis 44) Berlin 2006.

Syncell. = Georgios Synkellos

A. A. Mosshammer (Hg.), Georgius Syncellus. Ecloga chronographica (BT) Leipzig 1984.

Thdt. = Theodoret

epist. = Briefe

Y. Azéma (Hg.), Théodoret de Cyr. Correspondance, 3 Bde. (SC 40. 98. 111) Paris 1955–1965.

h. e. = Kirchengeschichte

L. Parmentier (Hg.), Theodoret. Kirchengeschichte. Dritte, durchgesehene Auflage von Günther Christian Hansen (GCS) Berlin 31998.

h. rel. = Historia religiosa

P. Canivet / A. Leroy-Molinghen (Hgg.), Théodoret de Cyr. L’histoire des moines de Syrie, 2 Bde. (SC 234. 257) Paris 1977–1979.

provid. = De providentia orationes decem

J. Migne (Hg.), Theodoreti Cyrensis episcopi opera omnia, Bd. 4 (PG 83) Paris 1864, 556–773.

Thphn. = Theophanes Confessor, Chronographia

Theophanis Chronographia, rec. C. de Boor, 2 Bde., Leipzig 1883 / 1885.

Thuc. = Thukydides

K. Hude (Hg.), Thucydidis historiae, 2 Bde. (BT) Leipzig 21913 / 1914.

Veg. mil. = Vegetius, Epitoma rei militaris

M. D. Reeve (Hg.), Vegetius. Epitoma Rei Militaris (OCT) Oxford 2004.

Xen. = Xenophon

HG = Hellenika

E. C. Marchant (Hg.), Xenophontis opera omnia, Bd. 1 (OCT) Oxford 1900.

Lac. = Staatsverfassung der Lakedaimonier

E. C. Marchant (Hg.), Xenophontis opera omnia, Bd. 5 (OCT) Oxford 1920.

Zonar. = Zonaras

Ioannis Zonarae Epitome historiarum. Cum Caroli Ducangii suisque annotationibus ed. Ludovicus Dindorfius, 6 Bde. (BT) Leipzig 1868–1875.

Zos. = Zosimos

F. Paschoud (Hg.), Zosime. Histoire nouvelle, 3 Bde., Paris 1971–1989.

III. Literatur

Im Literaturverzeichnis sind nur Titel aufgeführt, die in Einleitung und Kommentar mehr als einmal zitiert werden. Die Zeitschriftentitel folgen den Siglen der Année Philologique.

K. Altmayer, Die Herrschaft des Carus, Carinus und Numerianus als Vorläufer der Tetrarchie (Historia. Einzelschriften 230) Stuttgart 2014.

A. Arjava, Zum Gebrauch der griechischen Rangprädikate des Senatorenstandes in den Papyri und Inschriften, Tyche 6 (1991) 17–35.

M. L. Astarita, Avidio Cassio, Rom 1983.

H. R. Baldus, Uranius Antoninus. Münzprägung und Geschichte (Antiquitas 3,11) Bonn 1971.

B. Baldwin, Eusebius and the siege of Thessalonica, RhM 124 (1981) 291–96.

B. Bleckmann, Die Alamannen im 3. Jahrhundert. Althistorische Bemerkungen zur Ersterwähnung und zur Ethnogenese, MH 59 (2002) 145–71.

B. Bleckmann, Die Identität des Profanhistorikers Euseb, in: K. Jebramcik / F. Goßler (Hgg.), Studentische Festschrift zur Verabschiedung von Professor Dr. phil. Jörg A. Schlumberger, Fürth 2005, 218–27.

B. Bleckmann, Die Reichskrise des III. Jahrhunderts in der spätantiken und byzantinischen Geschichtsschreibung. Untersuchungen zu den nachdionischen Quellen der Chronik des Johannes Zonaras (Quellen und Forschungen zur antiken Welt 11) München 1992.

H. Blümner, Technologisches (Schwefel, Alaun und Asphalt im Alterthum), in: Festschrift zur Begrüssung der … XXXIX. Versammlung deutscher Philologen und Schulmänner, Zürich 1887, 23–39.

H. Brandt, Die Historia Augusta, Philostrat und Asinius Quadratus, ZPE 104 (1994) 78–80.

M. F. A. Brok, Ein spätrömischer Brandpfeil nach Ammianus, Saalburg-Jahrbuch 35 (1978) 57–60.

J.-P. Callu, D’Evagre à l’Histoire Auguste, in: Ders., Culture profane et critique des sources de l’Antiquité tardive. Trente et une études de 1974 à 2003, Rom 2006, 307–23 (= G. Bonamente, F. Paschoud [Hgg.], HAC Genevense 1991, Bari 1994, 71–87).

H. Castritius / M. Springer, Wurde der Name der Alemannen doch schon 213 erwähnt?, in: U. Ludwig / Th. Schilp (Hgg.), Nomen et Fraternitas, Berlin 2008, 431–49.

P. De Cicco, L’Historien Eusèbe (de Nantes?). Nouvelles perspectives. Revue des Études Tardo-antiques 3 (2013/14) 211–42.

J. D. Denniston, The Greek Particles, Oxford 21954.

K. Dietz, Senatus contra principem. Untersuchungen zur senatorischen Opposition gegen Kaiser Maximinus Thrax (Vestigia 29) München 1980.

A. v. Domaszewski, Die Personennamen in der Historia Augusta (Sitzungsberichte d. Heidelberger Akad. d. Wiss., Phil.-Hist. Klasse, Jahrgang 1918, 13) Heidelberg 1918.

P. Goukowsky, Un imitateur tardif d’Hérodote: Eusèbe, historien des Césars, in: C. Brixhe (Hg.), La koiné grecque antique. Vol. 2: la concurrence, Nancy 1996, 171–201.

A. v. Gutschmid, Kleine Schriften, Bd. 5: Schriften zur römischen und mittelalterlichen Geschichte und Literatur, Leipzig 1894.

H. Halfmann, Die Senatoren aus den kleinasiatischen Provinzen des römischen Reiches vom 1. bis 3. Jahrhundert, in: Colloquio internazionale AIEGL su epigrafia e ordine senatorio (Tituli 5) Rom 1982, 603–50.

U. Hartmann, Die Geschichtsschreibung, in: Johne, Zeit der Soldatenkaiser 893–924.

U. Hartmann, Das palmyrenische Teilreich (Oriens et Occidens 2) Stuttgart 2001.

U. Hartmann, Mareades – ein sasanidischer Quisling?, in: J. Wiesehöfer, Ph. Huyse (Hgg.), Ērān ud Anērān. Studien zu den Beziehungen zwischen dem Sasanidenreich und der Mittelmeerwelt (Oriens et Occidens 13) Stuttgart 2006, 105–42.

P. Herrmann, Inschriften von Sardeis, Chiron 23 (1993) 233–66.

P. Janiszewski, The Missing Link. Greek Pagan Historiography in the Second Half of the Third Century and in the Fourth Century AD (JJP Suppl. 6) Warschau 2006.

E. Jeffreys, Malalas’ sources, in: Dies., B. Croke, R. Scott (Hgg.), Studies in John Malalas (Byzantina Australiensia 6) Sydney 1990, 167–216.

K.-P. Johne (Hg.), Die Zeit der Soldatenkaiser. Krise und Transformation des Römischen Reiches im 3. Jahrhundert n. Chr. (235–284), Berlin 2008.

C. P. Jones, The Historian Philostratus of Athens, CQ 61 (2011) 320–22.

F. Lammert, Art. Malleolus 1, RE 14,1 (1928) 908 f.

E. Kettenhofen, Die römisch-persischen Kriege des 3. Jahrhunderts n. Chr. nach der Inschrift Šāhpuhrs I. an der Ka‘be-ye Zartošt (ŠKZ), Wiesbaden 1982.

R. Laqueur, Art. Eusebios 30a, RE Suppl. 5 (1931) 221–23.

H. Lausberg, Handbuch der literarischen Rhetorik. Eine Grundlegung der Literaturwissenschaft, Stuttgart 42008.

C. F. Lehmann-Haupt, Art. Tigranokerta, RE 6A,1 (1936) 981–1007.

A. Luther, Das gallische Sonderreich, in: Johne, Zeit der Soldatenkaiser 325–41.

Ch. Mallan / C. Davenport, Dexippus and the Gothic Invasions: Interpreting the New Vienna Fragment (Codex Vindobonensis Hist. gr. 73, ff. 192v–193r), JRS 105 (2015) 203–26.

E. Manni, Asinio Quadrato e l’arcaismo erodeteo nel III secolo d. C., Studi di storiografia antica in memoria di L. Ferrero, Turin 1971, 191–201.

G. Martin / J. Grusková, „Dexippus Vindobonensis“ (?). Ein neues Handschriftenfragment zum sog. Herulereinfall der Jahre 267/68, WSt 127 (2014) 101–20.

K. Münscher, Die Philostrate (Philologus Suppl. 10) Leipzig 1907, 469–558.

A. Németh, The Mynas codex and the Bibliotheca Corviniana, in: Ch. Gastgeber u. a. (Hg.), Matthias Corvinus und seine Zeit. Europa am Übergang vom Mittelalter zur Neuzeit zwischen Wien und Konstantinopel, Wien 2011, 155–78.

Page, Further Greek Epigrams s. unter Anth. Pal.

I. Piso, Bemerkungen zu Dexippos Vindobonensis (I), GFA 18 (2015) 199–215.

Ph. Probert, Ancient Greek Accentuation, Oxford 2006.

H. Schöne, Ueber den Mynascodex der griechischen Kriegsschriftsteller in der Pariser Nationalbibliothek, RhM 53 (1898) 432–47.

E. Schwartz, Art. Asinius 31, RE 2 (1896) 1603 f.

H. Sivan, The historian Eusebius (of Nantes), JHS 112 (1992) 158–63.

W. Stegemann, Art. Onasimos, RE 18,1 (1939) 406–408.

E. Tidner, De particulis copulativis apud Scriptores Historiae Augustae quaestiones selectae, Diss. Uppsala 1922.

G. Zecchini, Asinio Quadrato storico di Filippo l’Arabo, ANRW II, 34,4, Berlin 1998, 2999–3021.

G. Zecchini, La storiografia greca dopo Dexippo e l’Historia Augusta, Historiae Augustae Colloquium Maceratense, Bari 1995, 297–309 = Ders., Ricerche di storiografia latina tardoantica II. Dall’Historia Augusta a Paolo Diacono, Rom 2011, 31–40 (nach dieser Ausgabe zitiert).

G. Zecchini, Qualche ulteriore riflessione su Eusebio di Nantes e l’EKG, HAC Genevense 1998, Bari 1998, 331–44.

Zum Seitenanfang