KFHist: (G 2) Fastenquelle des Sokrates Skip to main content

Ein Editionsprojekt der Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf und der Nordrhein-Westfälischen Akademie der Wissenschaften und der Künste.

HHUD Düsseldorf

(G 2) Fastenquelle des Sokrates



S. 159

Einleitung

I. Rekonstruktion und Charakterisierung

Eine nicht unbeträchtliche Anzahl von knappen, sich meist mit offiziösen Ereignissen wie Regierungsantritt, Erhebung von Mitregenten etc. befassenden Notizen ist im Werk des Kirchenhistorikers Sokrates zu entdecken. Mit ihrer exakten Datierung nach Konsuljahren und meistens auch nach Tagen und Monaten zeigen diese Notizen einen einheitlichen Duktus. Ferner und vor allem fallen in ihnen engste sprachliche Parallelen zur erhaltenen chronistischen Literatur auf, nämlich für die Zeit bis Theodosius I. zu den Consularia Constantinopolitana (KFHist G 1) sowie (in geringerem Maße) mit der Chronik des Hieronymus, dem Chronicon Paschale, der Berliner Chronik (KFHist G 3) und für die Zeit ab Theodosius I. mit Marcellinus Comes.1 F. Geppert ist aufgrund der sachlichen und sprachlichen Übereinstimmungen mit diesen Quellen davon ausgegangen, dass Sokrates die „Chronik von Konstantinopel“ benutzt hat.2 Für das Unternehmen der „Kleinen und fragmentarischen Historiker der Spätantike“ ist an dieser zur communis opinio gewordenen Erkenntnis von einer einheitlichen nach Konsuln datierten chronistischen Quelle (die daher als „Fastenquelle“ bezeichnet wird) des Sokrates festgehalten worden.3 Sie wird hier nicht nur, wie bei Geppert, inS. 160 einem tabellarischen Überblick, sondern mit allen identifizierbaren Fragmenten vorgelegt.

Am deutlichsten sind, wie bereits hervorgehoben, die Übereinstimmungen des Sokrates mit dem bis Theodosius I. reichenden Teil der Consularia Constantinopolitana. Angesichts der Tatsache, dass die Consularia Constantinopolitana in mehreren redaktionellen Phasen fortgesetzt wurden und kaum als das Werk eines einzelnen Autors bezeichnet werden können,4 ist die Entscheidung darüber, welche Redaktion der Consularia Sokrates benutzt hat, schwierig. Völlige Identität zwischen den Notizen der Consularia Constantinopolitana und Sokrates besteht nicht. Die im Folgenden gebotene Zusammenstellung zeigt vielmehr deutlich, dass Sokrates immer wieder auch vollständigere Notizen bringt als die erhaltene Version der Consularia Constantinopolitana. Auf der anderen Seite fehlen bei Sokrates Nachrichten kirchengeschichtlich relevanten Inhalts, die sich in den Consularia finden, die er aber, wäre die überlieferte und bekannte Redaktion seine unmittelbare Vorlage gewesen, kaum ignoriert hätte.5

Für die auf Theodosius I. folgenden Notizen entfällt die Gemeinsamkeit mit den Consularia Constantinopolitana völlig. R. W. Burgess geht daherS. 161 davon aus, dass Sokrates eine 384 endende Rezension der Consularia benutzt habe, die ins Griechische übersetzt gewesen sei.6 Die Beendigung der Benutzung dieser Quelle erkläre sich daraus, dass Sokrates eine neue, ausführlichere Quelle zur Verfügung gestanden habe, die mit der Usurpation des Magnus Maximus im Jahre 383 eingesetzt habe.

Die bereits zur Sprache gebrachten Verbindungen mit anderen Chronikwerken, nämlich für die Zeit ab Theodosius I. mit der Chronik des Marcellinus Comes und im geringeren Maße mit dem Chronicon Paschale, lassen aber auch eine andere und wahrscheinlichere Erklärung zu: Für die Partien ab Theodosius verdankt Sokrates seine Fastennachrichten weiterhin der gleichen Vorlage,7 die von den Consularia Constantinopolitana in der erhaltenen Fassung der Berliner Handschrift nur bis zum Tod des Theodosius I. wiedergegeben, dann aber mit westlichem Material fortgesetzt wurde. Statt einen Wechsel des Sokrates von einer Redaktion der Consularia Constantinopolitana zur Quellenvorlage des Marcellinus Comes anzunehmen, ist also eher, wie von Geppert vermutet,8 davon auszugehen, dass Sokrates die konstantinopolitanische Fastenquelle, die in der Berliner Handschrift nur unvollständig, nämlich nur bis 395, benutzt worden ist, bis zu seinem eigenen Zeithorizont konsultiert hat. Marcellinus Comes, der bereits für die Zeit des Theodosius I. wiederholt mit den Consularia Constantinopolitana übereinstimmt, dürfte die gleiche Fastentradition wie Sokrates gebraucht haben.9 Die Annahme, dass Sokrates eine griechische Übersetzung einsehen musste, ist nicht notwendig, denn die Übertragung ins Griechische kann durch ihnS. 162 selbst vorgenommen sein und in einem Fall scheint die inhaltliche Abweichung von den Consularia Constantinopolitana just durch einen Übersetzungsfehler erklärbar zu sein.10

Für die vorliegende Ausgabe der Fastenquelle ist bei der Zusammenstellung der Fragmente zwei Prinzipien gefolgt worden, die in Ausnahmefällen zu geringfügigen Veränderungen gegenüber den Ergebnissen von Geppert geführt haben. Aufgenommen sind einerseits alle Passagen, in denen nach Konsuln und in der Regel auch mit einer exakten Tagesangabe datiert worden ist. Aufgenommen sind aber auch die Stücke, in denen die Konsulndatierungen nicht mehr erhalten geblieben sind, in denen sich aber die Fastenquelle durch wörtliche Übereinstimmungen mit den Parallelquellen (Consularia Constantinopolitana und Marcellinus Comes) isolieren lässt. Nachrichten, die zwar inhaltlich den Consularia ähneln, in denen aber keine wörtlichen Übereinstimmungen auffallen, sind dagegen ausgeklammert worden.11 Stellt man auf diese Weise alle Fastennachrichten zusammen, istS. 163 als Bilanz festzuhalten, dass die von Sokrates benutzte Quelle überwiegend profangeschichtliche Notizen enthält. Allerdings fallen in der Kirchengeschichte des Sokrates ab dem fünften Buch zusätzlich genau datierte Notizen zum Tod und zum Amtsantritt von Bischöfen in Konstantinopel auf, darunter auch Nachrichten zur novatianischen Sonderkirche.12 Diese präzise datierten Nachrichten sind von den Sukzessionslisten zu unterscheiden, die ebenfalls als Material bei Sokrates eingegangen sind.13 Es stellt sich die Frage, ob diese Notizen von den rein profangeschichtlichen Notizen zu trennen sind und einer späteren Traditionsschicht zuzuweisen sind. Sie erlauben vielleicht eine Vermutung zur mittelbaren Herkunft der „Fastenquelle“ des Sokrates, die m. E. am ehesten mit schriftlich festgehaltenen Notizen in der administrativen Umgebung des Bischofs von Konstantinopel zu erklären ist. Neben den Sukzessionslisten könnten dort auch offiziöse Nachrichten zu dynastischen Ereignissen festgehalten worden sein. Hierfür wurden dann Consularia redigiert und immer wieder aktualisiert, die dann zumindest für die jüngste Geschichte mit den Daten für die einzelnen, zeitlich exakt umgrenzten Episkopate verbunden wurden. Angesichts der Führung von Diptychen, aber auch der zunehmenden argumentativen Bedeutung der kontinuierlichen Sukzession war es unumgänglich die bisherigen Bischöfe in Listen zu führen und zeitlich richtig zu verorten.14 Diese chronologischen Notizen der orthodoxen Kirche von Konstantinopel wurden dann in der novatianischen Sonderkirche kopiert und mit zusätzlichen Notizen über die eigene Kirche versehen. Sokrates interessierte sich in seinen apologetischen Bemühungen, die konstantinopolitanischen Novatianer als rechtgläubigen,S. 164 vom Kaiser anerkannten Teil der konstantinopolitanischen Kirche darzustellen, in besonders hohem Maße für diese Fragen. Die Beachtung der Fastennachrichten des Sokrates legt also nahe, dass zumindest die von Sokrates berücksichtigte Redaktion der Fastenquelle nicht, wie man dies von den Consularia behauptet hat, buchhändlerischer Initiative ihre Entstehung verdankt. Die Pflege und Fortführung ergab sich vielmehr – auch dort, wo profane Daten festgehalten wurden – aus kirchlich motivierten Orientierungsbedürfnissen. Das gilt zumindest für den Zeitraum ab 380, für den die Vertreibung des homöischen Bischofs Demophilos bei Sokrates und bei Marcellinus Comes in wörtlich stark übereinstimmenden Formulierungen festgehalten wird. Beide Quellen betonen in diesem Zusammenhang explizit, dass die Homöer sich vierzig Jahre in Konstantinopel hielten (fr. 34). Damit steht die ausführliche Notiz über die Unruhen in Verbindung, die mit der Vertreibung von Paulos von Konstantinopel verbunden waren (fr. 5). Der Rückverweis auf 340 bzw. 342 könnte dann den Anlass geboten haben, die Zeit zwischen 340 und 380 mit einer bereits existierenden Serie von offiziösen, meist mit Kaiseraufenthalten in Konstantinopel erklärbaren Daten zu füllen.

Die vorliegende Ausgabe dokumentiert die „Fastenquelle“ des Sokrates wegen ihrer Bedeutung für die Beurteilung der Consularia Constantinopolitana und der Vorlage des Marcellinus Comes sowie allgemein für die Entwicklung der Chronistik. Die Diskussion um die in späteren Quellen widergespiegelte, in ihrem Charakter noch nicht übereinstimmend gedeutete sogenannte Konstantinopolitaner Stadtchronik kann dabei im Rahmen des mit den „Kleinen und fragmentarischen Historikern der Spätantike“ verfolgten Projekts nur in Teilaspekten behandelt werden.15 Die bisher nur durch die Tabelle von Geppert vollständig rekonstruierte, in ihrem Textbestand aber wenig anschaulich gemachte chronistische, nach Konsuln datierte Quelle bei Sokrates mit allen Fragmenten zu isolieren, stellt hier zweifelsohne einen wichtigen, die lateinischen Zeugen komplettierenden Schritt dar. Ebenfalls wichtig wäre es, nach diesem Modell auch das Chronicon Paschale mit seinen Parallelen zu den Consularia Constantinopolitana und zu Marcellinus Comes zu berücksichtigen und diese Stücke des Chronicon gesondert herauszugeben. Ferner müssten für die Vollständigkeit der Dokumentation auch alle Nachrichten zusammengestellt werden, die Hieronymus und Marcellinus Comes dieser Quelle verdanken. Angesichts der engen zeitlichen Vorgaben des Projekts und angesichts der Tatsache, dass eine neuereS. 165 Edition des Chronicon Paschale dringende Voraussetzung wäre, ist auf ergänzende Arbeiten vorerst verzichtet worden. Die Parallelangaben in den Consularia Constantinopolitana, bei Hieronymus, bei Marcellinus Comes und im Chronicon Paschale werden aber im Kommentar angeführt.

Für die Übersetzung wurde insbesondere die französische Übersetzung von Sokrates in den Sources Chrétiennes (von P. Périchon und P. Maraval) berücksichtigt. Für die historische Kommentierung ist für die Zeit bis 395 vor allem auf den Kommentar zu den Consularia Constantinopolitana zu verweisen. Der vorliegende Kommentar beschränkt sich vor allem darauf, die bei Sokrates gegenüber den Consularia Constantinopolitana und Marcellinus Comes auffallenden Besonderheiten zu analysieren und Fragen der Rekonstruktion der Fastenquelle zu erörtern. [B. B.]

II. Bemerkungen zur Edition

Dem Text der Fastennachrichten des Sokrates wurde die Sokrates-Ausgabe von G. Ch. Hansen zugrunde gelegt, wobei jedoch von dem editorischen Grundsatz Hansens, die spätantiken Übersetzungen codicis instar zu werten, teilweise abgewichen werden musste.16 Auch der indirekten griechischen Überlieferung, die Hansen in großem Umfang zur Textkonstitution heranzog, wurde mit mehr Vorsicht begegnet, so dass die Regel für die Berücksichtigung dieser Textzeugen lautete: Nur wenn eine Lesart etwa der Kompilation des Theodorus Lector oder der armenischen Version des Sokrates durch die sonstige indirekte Überlieferung gestützt wird, wird sie den Lesarten der Codices vorgezogen. Insbesondere die Zusätze zum Text, die Hansen lediglich aufgrund der armenischen Übersetzung gewann, mussten unter dieser Maßgabe kritisch betrachtet werden. In der Folge konnte den editorischen Entscheidungen Hansens nicht in allen Fällen gefolgt werden.S. 166 Auffällige Übernahmen und Abweichungen werden im philol. Kommentar erläutert. [M. B.]


1 Die „Alexandrinische Weltchronik“ (KFHist G 4) wird wegen der Gemeinsamkeiten mit den Fasti Vindobonenses in der Regel der Tradition der Consularia Italica zugewiesen. Eine eingehende Diskussion des Verhältnisses zur Konstantinopolitaner Stadtchronik ist in der Einleitung zu G 4 zu finden. Gemeinsamkeiten mit der Alexandrinischen Weltchronik werden als Kriterium für die Isolierung der Fastenquelle des Sokrates nicht berücksichtigt.

2 Geppert, Quellen des Kirchenhistorikers 32–46 (die Berliner Chronik kannte Geppert noch nicht). Vgl. Hansen, Sokrates LI und Barnes, Athanasius and Constantius 303 f. Anm. 1. Gegen den Gebrauch des Begriffs von „annotated consular lists“ als Fasten s. Burgess / Kulikowski, Mosaics of Time 11, die strenge, mit den antiken Quellen übereinstimmende Definitionen der Genres versuchen. Diese Listen dürften nur als consularia bezeichnet werden. Vgl. auch Van Nuffelen, Socrate et les chroniques 54. Diskussion der Frage in der Einleitung zu G 1, S. 4–7.

3 Zur Charakterisierung dieser Position als communis opinio s. Van Nuffelen, Socrate et les chroniques 53 Anm. 1 mit Belegen. Neue Gesichtspunkte sind von Burgess und Van Nuffelen geltend gemacht worden. Burgess, The Chronicle of Hydatius 197 nimmt zwei Vorlagen an. Van Nuffelen postuliert insgesamt sechs Quellen (zwei Consularia und vier Chroniken, nämlich die Chronik des Eusebios, die Continuatio Antiochiensis Eusebii, d. h. eine von Burgess, Studies, rekonstruierte Quelle für die Ereignisse zwischen 325 und 350, eine Chronik für die Ereignisse zwischen 350 und 378, eine Chronik für die Ereignisse von 378 bis 422 / 439). Einige der von Van Nuffelen diskutierten Nachrichten würde ich dort, wo keine Konsulndatierung, sondern nur eine Olympiadendatierung oder die Regierungsdaten begegnen, ohnehin nicht der Fastenquelle zuweisen, s. unten S. 164 Anm. 1. Eine Einzeldiskussion einiger der Ansichten von Van Nuffelen erfolgt bei den jeweiligen Notizen. Van Nuffelen, ebd. 66–68 will anhand der Parallelen von Sokrates mit Hieronymus und dem Chronicon Paschale die Benutzung einer gesonderten Chronik für den Zeitraum von 350–378 nachweisen. Nur für einen Bruchteil der dort angegebenen Notizen gilt die Annahme, dass die Parallelen zwischen Chronicon Paschale bzw. Hieronymus und Sokrates vielleicht nicht durch den Rückgriff auf die Chronik von Konstantinopel erklärt werden können, etwa für die Nachricht über den jüdischen Aufstand unter Gallus (Socr. 2,33,1 f., vgl. Hier. chron. 238f), die aber mit dem Rückgriff auf den homöischen Historiker erklärt werden kann (s. u. S. 164 Anm. 1). Zur Notiz über die Taufe des Constantius durch Euzoius s. fr. 14 und 14 a. Zur Angabe über den vermeintlichen Sohn des Valentinian (Socr. 4,10) vgl. fr. 22. Das methodische Instrument, Quellenverwandtschaften und verschiedene Redaktionsschichten über die Benutzung der Olympiadendatierungen und der Zählung von Regierungsjahren zu eruieren, ist hier abweichend von Van Nuffelen nicht gebraucht worden, s. auch unten S. 164 Anm. 1.

4 Burgess / Kulikowski, Mosaics of Time 53. Vgl. auch die Einleitung zu KFHist G 1.

5 Keine Entsprechung zu Cons. Const. 356: Überführung der Reliquien des Timotheos; 357: Überführung der Reliquien des Andreas und Lukas; 370: Einweihung der Apostelkirche.

6 Vgl. Burgess, The Chronicle of Hydatius 197: „There may have been a recension which ended in 384 and which was later translated into Greek“. Diese (übersetzte) Rezension sei sowohl von Sokrates als auch vom Chronicon Paschale benutzt worden. Zu ihrem Endpunkt vgl. Burgess, ebd. Anm. 30 zum Vergleich zwischen Sokrates und den Consularia Constantinopolitana: „The last common entry is 384.1–2 (v. 12).” Für 388 ist allerdings noch die Nachricht über das Ende des Maximus, die in den Consularia Constantinopolitana und bei Sokrates identisch ist, anzuführen, vgl. fr. 44 mit Kommentar und Geppert, Quellen des Kirchenhistorikers 35 f.

7 Eine Benutzung des Sokrates durch Marcellinus Comes ist auszuschließen, vgl. Croke, Count Marcellinus 206.

8 Geppert, Quellen des Kirchenhistorikers 39 f.

9 Vgl. Seeck, Chronica Constantinopolitana 2459 f.: „Sokrates benutzte in seiner Kirchengeschichte ein Exemplar der Chronik [sc. von Konstantinopel], das bis zum J. 439 herabreichte (Socr. VII 45,4 = Marc. 438,2).“ Vgl. fr. 80.

10 Vgl. fr. 4,2 mit Kommentar.

11 Socr. 1,2,1 (Rücktritt der Kaiser Diokletian und Maximian; Tod des Constantius I.) habe ich, da nur eine Olympiadendatierung und keine Konsulndatierung vorkommt und die wörtlichen Übereinstimmungen mit Cons. Const. 304 auch nicht besonders auffällig sind, nicht aufgenommen. Die von Geppert genannte Parallele aus Hier. chron. 238g ist ebenfalls nicht festzuhalten, da Hieronymus aus der hier konstantinfeindlichen Enmannschen Kaisergeschichte schöpft. Ebensowenig dürften Socr. 1,2,7; 1,17,1 und 18,13 aus der Fastenquelle stammen. Socr. 2,8,5 (Nachricht über Kirchweihsynode von Antiocheia) ist von Geppert selbst eingeklammert worden. S. auch Socr. 2,32,2, wo der Grad von Gemeinsamkeiten mit den Consularia Constantinopolitana und Hieronymus für die Schlacht von Mursa angesichts sachlicher Fehler des Sokrates offen bleiben muss. In Socr. 4,33,7 sind die Parallelen zu Hier. chron. 245i (Athanaricus rex Gothorum in Christianos persecutione commota plurimos interficit et de propriis sedibus in Romanum solum expellit) wohl nicht durch die gemeinsame Benutzung der Cons. Const. zu erklären. Weitere unsichere Fälle bestehen dort, wo Gemeinsamkeiten mit dem Chronicon Paschale oder Theophanes eher auf den anonymen homöischen Historiker verweisen. Das gilt für Socr. 2,33, wo in den Nachrichten über die Niederschlagung des jüdischen Aufstandes durch Gallus Caesar enge Übereinstimmungen mit Hier. chron. 238f und Thphn. p. 40,20–23 de Boor auffallen. Vgl. ferner Socr. 2,47,2 mit Chron. Pasch. p. 545,7 f. Bonn und Thphn. p. 46,10 f. de Boor. Ebenso wenig festgehalten wurde Socr. 3,21,18; 3,22,1; 4,1,2 (Herkunft des Valentinian aus Cibalae); Socr. 4,3,1 (Usurpation des Prokop in Konstantinopel). Nicht aufgenommen sind die Olympiadendatierungen, die Sokrates bei Regierungswechseln und beim Abschluss von Büchern bietet, vgl. hierzu die Tabelle bei Van Nuffelen, Socrate et les chroniques 58, z. B. 1,2,1 (s. o.); 1,40,3; 2,47,5. In einigen Fällen hat dabei Sokrates aus vorliegenden Tabellen ohne Probleme den ursprünglich nach Konsuln datierten Nachrichten die Olympiadendatierung hinzugefügt, vgl. auch 6,23,7 und 7,20,13. In 7,48,8 begegnet zwar eine Konsulndatierung zusammen mit anderen Datierungen, aber der zeitliche Endpunkt des eigenen Geschichtswerks ist sicher nicht Inhalt einer Quellenvorlage des Sokrates gewesen. Nicht aufgenommen ist 2,25,7–11, wo die Ereigniszusammenhänge um Magnentius, Vetranio, Nepotian, Kampf zwischen den Anhängern des Nepotian und des Magnentius den parallelen Angaben in den Consularia Constantinopolitana und dem Chronicon Paschale zwar entsprechen. Es fehlen aber dort exakte Konsuldatierungen ebenso wie streng wörtliche Übereinstimmungen, die Voraussetzung für die Aufnahme nach dem System Gepperts sind.

12 Vgl. zum Exemplar der Fastenquelle, das Sokrates verwendete Seeck, Chronica Constantinopolitana 2459 f.: „Ausserdem verzeichnete es seit dem J. 360 nicht nur, wie auch Marcellinus Comes es thut, Tod und Ordination der orthodoxen Bischöfe von Constantinopel (…), sondern auch der arianischen (…) und der novatianischen“. Vgl. fr. 41 f.; 5254; 59; 61 f.; 64; 66; 69; 7174; 76; 81.

13 Geppert, Quellen des Kirchenhistorikers 46–58.

14 Zur Bedeutung der Diptychen s. R. F. Taft, A History of the Liturgy of St. John Chrysostom. Vol. 4, The Diptychs, Rom 1991.

15 Zur Frage vgl. Croke, Count Marcellinus 181–86.

16 An dem Verfahren, die antiken Versionen (die armenische Langversion, die syrische Version und die lateinische Übersetzung des Cassiodorus / Epiphanius) nicht nur als gleichwertige, sondern auch – vor allem bei einem Überhang, wo der Übersetzer mehr bietet, oder einer Lücke in der Überlieferung – als überlegene Textzeugen anzusehen, wurde von zahlreichen Rezensenten Kritik geübt: H. Chadwick, JThS 47 (1996) 324–27; A. Failer, REByz 54 (1996) 291 f.; T. D. Barnes, JEH 48 (1997) 723–31; St. G. Hall, ThLZ 122 (1997) 43 f.; M. Wallraff, CrSt 18 (1997) 668–74; Th. Urbainczyk, JHS 118 (1998) 220; H. Leppin, ZAC 3,2 (1999) 297–300; vgl. auch die Corrigenda zur Ausgabe des Sokrates von Hansen selbst: ZAC 2 (1998) 296.


Erklärung der Siglen, Zeichen und Abkürzungen in Text und Apparat

F cod. Laurentianus plut. 69,5, 11. Jh.
M cod. Laurentianus plut. 70,7, 10. Jh.
M1 erste Hand in M
Mcorr. Korrektoren von M
Mcorr.rec. jüngerer Korrektor von M
b Übereinstimmung von F und M (M1)
A cod. Athous 2559, 14. Jh.
A1 erste Hand in A
Theod. Theodorus Lector, Historia tripartita (nach cod. Marcianus gr. 344, 13. Jh.)
Cassiod. Cassiodorus / Epiphanius, Historia tripartita (= lateinische Übersetzung)
Arm. armenische Übersetzung (angeführt wird stets der griech. Wortlaut, den Hansen u. a. aus der Übersetzung erschlossen haben)
Syr. syrische Übersetzung (s. Arm.)
Georg. Georgius Alexandrinus, Vita Ioannis Chrysostomi (BHG 873) (ed. Halkin)
Vit. Athan. Vita Athanasii (BHG 185)
Vit. Pauli Vita Pauli (BHG 1472)
Cons. Const. Consularia Constantinopolitana
Chron. Pasch. Chronicon Paschale
Soz. Sozomenos
Thphn. Theophanes (ed. de Boor)
Epit. Epitome Theodori Lectoris (cf. Theod.)
Exc. leg. Excerpta de legationibus (ed. de Boor)
Nicet. Nicetas Choniates
{aaa} vom Editor getilgte Buchstaben
⟨aaa〉 vom Editor hinzugefügte Buchstaben
A.a.c. Lesart in A vor der Korrektur (ante correctionem)
A.p.c. Lesart in A nach der Korrektur (post correctionem)
A.corr. korrigierte Lesart in A (was vorher in A stand, ist unklar)
add. addidit vel addiderunt
al. alii
alt. alter, -a, -um
cf. confer
codd. codex (-ices)
del. delevit
eras. erasus, -a, -um
expunct. expunctus, -a, -um
fort. fortasse
in marg. in margine
in ras. in rasura
litt. littera(e)
man. manus
om. omisit vel omiserunt
restit. restituit vel restitutus, -a, -um
spat. vac. spatium vacuum
transpos. transposuit vel transposerunt

fragmenta

1

Socr. 1,2,10 (codd. MF [= b]; Cassiod. 1,5,8; Arm. Syr.)

ἐν τούτῳ (sc. τῷ χρόνῳ) δὲ καὶ Διοκλητιανὸϲ ὁ τὴν βαϲιλείαν ἀποθέμενοϲ ἐν Ϲαλῶνι τῆϲ Δαλματίαϲ ἐτελεύτα.

2

Socr. 1,40,3 (codd. MF [= b]; Cassiod. 3,12,10; Arm.)

... ἐτελεύτηϲεν (sc. Constantinus) δὲ ἐν ὑπατείᾳ Φιλικιανοῦ καὶ Τατιανοῦ τῇ εἰκάδι δευτέρᾳ τοῦ Μαΐου μηνόϲ.über­rann­te

3

Socr. 2,5 (codd. MF [= b]; Cassiod. 4,4,1; Arm.)

... ὁ νέοϲ Κωνϲταντῖνοϲ ... ἀναιρεῖται ἐν ὑπατείᾳ Ἀκινδύνου καὶ Πρόκλου.

4

Socr. 2,10,21 sq. (codd. MF [= b] A; Theod. Cassiod. 4,10,5 sq.; Arm.)

(1) ἐν δὲ τῷδε τῷ χρόνῳ καὶ τὰ δημόϲια πράγματα ϲυνέβη ταράττεϲθαι. ἔθνοϲ γὰρ Φράγγοι καλούμενοι τοὺϲ περὶ Γαλλίαϲ Ῥωμαίουϲ κατέτρεχον. (2) ἐν ταὐτῷ δὲ καὶ ϲειϲμοὶ μεγάλοι ἐν τοῖϲ

πράγματα bA Arm. (cf. rem publicam Cassiod.) : om. Theod.

ταράϲϲεϲθαι bA

γὰρ om. b

φράγγοι καλούμενοι Theod. Arm. : oἳ φράγγοι (φράγκοι b) καλοῦνται bA

τοῖϲ ... ῥωμαίοιϲ FA

τοὺϲ περὶ γαλλίαν κατέτρεχον ῥωμαίουϲ (-οιϲ FA) bA

μεγάλοι  –  ἑῴαϲ Theod. Arm. : μέγιϲτοι ἐν τῆ ἑώα bA Cassiod.


πράγματα bA Arm. (cf. rem publicam Cassiod.) : om. Theod. ταράϲϲεϲθαι bA γὰρ om. b φράγγοι καλούμενοι Theod. Arm. : oἳ φράγγοι (φράγκοι b) καλοῦνται bA τοῖϲ ... ῥωμαίοιϲ FA τοὺϲ περὶ γαλλίαν κατέτρεχον ῥωμαίουϲ (-οιϲ FA) bA μεγάλοι  –  ἑῴαϲ Theod. Arm. : μέγιϲτοι ἐν τῆ ἑώα bA Cassiod.


μέρεϲι τῆϲ ἑῴαϲ ἐγίνοντο, μάλιϲτα δὲ Ἀντιόχεια ἐπὶ ἐνιαυτὸν ὅλον

ἐγένοντο bA | δὲ : δὲ ἡ bA

δὲ : δὲ ἡ bA

5ἐϲείετο.


ἐγένοντο bA δὲ : δὲ ἡ bA

5

Socr. 2,13,3 sq. (codd. MF [= b] A; Theod. Cassiod. 4,13,4-6; Arm.)

(1) ὡϲ δὲ ἐπέκειτο Ἑρμογένηϲ διὰ ϲτρατιωτικῆϲ χειρὸϲ ἀπ­ελάϲαι τὸν Παῦλον, παροξυνθὲν τότε τὸ πλῆθοϲ, οἷα ἐν τοῖϲ τοι­ούτοιϲ φιλεῖ γίνεϲθαι, ἀλογωτέραϲ ἐποιεῖτο κατ᾽ αὐτοῦ τὰϲ ὁρμὰϲ καὶ ἐμπίπρηϲιν μὲν αὐτοῦ τὴν οἰκίαν, αὐτὸν δὲ ϲύραντεϲ ἀπέκ-

ὡϲ  –  ἐπέκειτο om. Arm.

Ἑρμογένηϲ : βουλόμενοϲ add. Hansen ex Theod. et Arm.

παροξυθὲν A

τότε om. Theod. Cassiod.

αὐτοῦ : αὐτῶν Ma.c.

ἐμπίπρηϲιν (-πίμπ-M) bA : ἐμπιπρῶϲιν Theod. fort. recte (cf. Arm.)

ϲύραντεϲ ἀπέκ­τειναν bA Nicet. : ϲύροντεϲ διαφθείρουϲιν Vit. Pauli : εὑρόντεϲ διέφθειρον Arm. (trahentes interemerunt Cassiod., διαφθείραντεϲ τῷ ϲυρμῷ θαλάϲϲῃ κατέβαλον Theod., ϲύραϲ ἔκτεινε καὶ εἰϲ τὴν θάλαϲϲαν ἔρριψε Epit.)

5τειναν. (2) ταῦτα δὲ πέπρακται ἐν ὑπατείᾳ τῶν δύο Αὐγού­ϲτων Κωνϲταντίου τὸ τρίτον καὶ Κώνϲταντοϲ τὸ δεύτερον. καθ᾽ ὃν χρόνον Κώνϲταϲ μὲν τὸ τῶν Φράγγων ἔθνοϲ νικήϲαϲ ὑποϲπόν­δουϲ Ῥωμαίοιϲ κατέϲτηϲε.

δὲ om. Theod.

τὸ τῶν om. b

τῶν om. A

φράγκων b

post ἔθνοϲ add. μάχῃ Theod. Arm.

ὑποϲπόν­δουϲ Ῥωμαίοιϲ : ὑπὸ ῥωμαίουϲ A1

κατέϲτηϲε Theod. Arm. : ἐποίηϲεν bA


5 ὡϲ  –  ἐπέκειτο om. Arm.5 Ἑρμογένηϲ : βουλόμενοϲ add. Hansen ex Theod. et Arm.5 παροξυθὲν A5 τότε om. Theod. Cassiod.5 αὐτοῦ : αὐτῶν Ma.c.5 ἐμπίπρηϲιν (-πίμπ-M) bA : ἐμπιπρῶϲιν Theod. fort. recte (cf. Arm.)5 ϲύραντεϲ ἀπέκ­τειναν bA Nicet. : ϲύροντεϲ διαφθείρουϲιν Vit. Pauli : εὑρόντεϲ διέφθειρον Arm. (trahentes interemerunt Cassiod., διαφθείραντεϲ τῷ ϲυρμῷ θαλάϲϲῃ κατέβαλον Theod., ϲύραϲ ἔκτεινε καὶ εἰϲ τὴν θάλαϲϲαν ἔρριψε Epit.)5 δὲ om. Theod.5 τὸ τῶν om. b5 τῶν om. A5 φράγκων b5 post ἔθνοϲ add. μάχῃ Theod. Arm.5 ὑποϲπόν­δουϲ Ῥωμαίοιϲ : ὑπὸ ῥωμαίουϲ A15 κατέϲτηϲε Theod. Arm. : ἐποίηϲεν bA

6

Socr. 2,28,21 sq. (codd. MF [= b] A; Theod. Cassiod. 4,5,1 sq.; Arm.)

(1) τότε δὲβαϲιλεὺϲ Γάλλον μὲν ἀνεψιὸν ἑαυτοῦ Καίϲαρα καταϲτήϲαϲ τό τε οἰκεῖον αὐτῷ θεὶϲ ὄνομα εἰϲ τὴν τῆϲ Ϲυρίαϲ Ἀν­τιόχειαν ἔπεμψεν ... (2) (ὅτε καὶ ἐπιϲτάντοϲ αὐτοῦ [sc. Γάλλου] τῇ Ἀντιοχέων τὸ τοῦ ϲωτῆροϲ ϲημεῖον περὶ τὴν ἀνατολὴν ἐφάνη ...)

τότε  –  καταϲτήϲαϲ bA Theod. (in marg.) (ϲτήϲαϲ in text. expunct.)

δὲ (cf. Epit., Arm.) : om. Ma.c.Mcorr.rec.Theod. (in marg.)

μὲν om. Theod. (Theod. ipse) (cf. Cassiod.)

θεὶϲ αὐτῷ b

τῆϲ om. b

ἀντιοχεία Theod.

ϲωτῆροϲ (cf. Cassiod., Arm.; Cons. Const.) : ϲταυροῦ A Syr.

5...


5 τότε  –  καταϲτήϲαϲ bA Theod. (in marg.) (ϲτήϲαϲ in text. expunct.)5 δὲ (cf. Epit., Arm.) : om. Ma.c.Mcorr.rec.Theod. (in marg.)5 μὲν om. Theod. (Theod. ipse) (cf. Cassiod.)5 θεὶϲ αὐτῷ b5 τῆϲ om. b5 ἀντιοχεία Theod.5 ϲωτῆροϲ (cf. Cassiod., Arm.; Cons. Const.) : ϲταυροῦ A Syr.


7

Socr. 2,32,6 (codd. MF [= b] A; Theod.; Arm.)

ἐπέκειντο δὲ οἱ τοῦ Κωνϲταντίου ϲτρατηγοὶ διώκοντεϲ αὖθίϲ τε γίνεται ϲυμβολὴ περὶ τόπον, ᾧ ὄνομα Μοντοϲέλευκοϲ. ἐν ᾧ κατὰ κράτοϲ ἡττηθεὶϲ Μαγνέντιοϲ φεύγει μόνοϲ εἰϲ Λουγδοῦνον πό­λιν τῆϲ Γαλλίαϲ.

ϲυμβολὴ αὐτοῖϲ Arm.

μοντοϲέλευκοϲ Theod. Arm. : montem Seleucum Cassiod. : μιλτοϲέλευκοϲ bA (cf. Μοντιοϲέλευκον Soz., ἐν Μούϲτῳ ϲελεύκῳ Chron. Pasch., ἐν Μόντῳ ϲελεύκῳ Thphn.)


5 ϲυμβολὴ αὐτοῖϲ Arm.5 μοντοϲέλευκοϲ Theod. Arm. : montem Seleucum Cassiod. : μιλτοϲέλευκοϲ bA (cf. Μοντιοϲέλευκον Soz., ἐν Μούϲτῳ ϲελεύκῳ Chron. Pasch., ἐν Μόντῳ ϲελεύκῳ Thphn.)

8

Socr. 2,32,7-9 (codd. MF [= b] A; Theod.; Arm.)

(1) ἐν δὲ ταύτῃ τῇ Λουγδούνῳ γενόμενοϲ Μαγνέντιοϲ ἀναιρεῖ μὲν τὴν ἑαυτοῦ μητέρα, ἀνελὼν δὲ καὶ τὸν ἀδελφόν, ὃν Καίϲαρα ἑαυτῷ πεποιήκει, τέλοϲ ἐπικατέϲφαξεν ἑαυτόν. τοῦτο ἐπράχθη ἐν ὑπατείᾳ Κωνϲταντίου τὸ ἕκτον καὶ Κωνϲταντίου τοῦ Γάλλου τὸ

δὲ om. bA

Λουγδούνῳ Mp.c.FA : -δώνω Μa.c. : -δουνῶν Theod.

ἀνελὼν : ἀναιρὼν Ma.c.

5δεύτερον περὶ τὴν πεντεκαιδεκάτην τοῦ Αὐγούϲτου μηνόϲ. (2) οὐκ εἰϲ μακρὰν δὲ καὶ ὁ ἕτεροϲ τοῦ Μαγνεντίου ἀδελφόϲ, Δεκέντιοϲ ὄνομα, τοῦ βίου ἐξήγαγεν ἑαυτὸν ἀγχόνῃ χρηϲάμενοϲ.


5 δὲ om. bA5 Λουγδούνῳ Mp.c.FA : -δώνω Μa.c. : -δουνῶν Theod.5 ἀνελὼν : ἀναιρὼν Ma.c.5 Δεκέντιοϲ Valesius (cf. Cons. Const.) : Κentios Arm. : δεκέννιοϲ bA : δεκένιοϲ Theod. Epit.5 ὄνομα Hansen (cf. Arm.) : ὄνομα αὐτῷ bA

9

Socr. 2,34,4 sq. (codd. MF [= b] A; Theod. Cassiod. 5,11,3.12,2; Arm.)

(1) καταλαβόντα δὲ αὐτὸν (sc. Γαλλὸν) τὰ ἑϲπέρια μέρη καὶ περὶ Φλάνωνα τὴν νῆϲον γενόμενον Κωνϲτάντιοϲ ἀναιρεθῆναι ἐκέ­λευϲεν ... (2) Γάλλοϲ μὲν οὖν ὁ καὶ Κωνϲτάντιοϲ ἐν τῇ ἑβδόμῃ ὑπατείᾳ τοῦ βαϲιλέωϲ Κωνϲταντίου ἀνῃρέθη, καθ᾽ ἣν καὶ αὐτὸϲ

καταλαμβάνοντα Ma.c.

δὲ : τε Arm.

αὐτῷ Theod. (a. c.)

Φλάνωνα bA : φάλωνα Theod. : Θαλμωνᾶ Epit. : Φλανον Arm.

ὑπατείᾳ  –  Κωνϲταντίου Theod. Arm. : ὑπ. post κωνϲτ. transpos. bA (cf. Constantii consulatu Cassiod.)

5ὕπατοϲ ἦν τὸ τρίτον.


5 καταλαμβάνοντα Ma.c.5 δὲ : τε Arm.5 αὐτῷ Theod. (a. c.)5 Φλάνωνα bA : φάλωνα Theod. : Θαλμωνᾶ Epit. : Φλανον Arm.5 ὑπατείᾳ  –  Κωνϲταντίου Theod. Arm. : ὑπ. post κωνϲτ. transpos. bA (cf. Constantii consulatu Cassiod.)


10

Socr. 2,34,5 (codd. MF [= b] A; Theod. Cassiod. 5,12,2; Arm.)

Ἰουλιανὸϲ δὲ τῇ ἑξῆϲ ὑπατείᾳ, ἣ ἦν Ἀρβιτίωνοϲ καὶ Λολλιανοῦ, κατέϲτη Καῖϲαρ τῇ ἕκτῃ τοῦ Νοεμβρίου μηνόϲ.

ἣ ἦν Theod. (cf. Arm.) : om. bA Cassiod.

Λολλιανοῦ b : λολιανοῦ Theod. : κολλιανοῦ A : ᾿Ιουλιανοῦ Arm. (cf. Cassiod. codd.)


5 ἣ ἦν Theod. (cf. Arm.) : om. bA Cassiod.5 Λολλιανοῦ b : λολιανοῦ Theod. : κολλιανοῦ A : ᾿Ιουλιανοῦ Arm. (cf. Cassiod. codd.)

11

Socr. 2,39,2 sq. (codd. MF [= b] A; Theod. Cassiod. 5,34,2; Arm.)

ἐνέκοψεν δὲ αὐτῶν τὴν ἐκεῖϲε ϲυνέλευϲιν ϲειϲμὸϲ ἐπιγενόμενοϲ μέγιϲτοϲ, ἀφ᾽ οὗ ϲυνέβη τὴν Νικομηδέων πόλιν πεϲεῖν. τοῦτο δὲ γέ­γονεν ὑπατευόντων Δατιανοῦ καὶ Κερεαλίου περὶ τὴν ὀγδόην καὶ εἰκάδα τοῦ Αὐγούϲτου μηνόϲ.

Δατιανοῦ Arm. (cf. Datiano Cons. Const.) : τατιανοῦ bA Cassiod. : δομετιανοῦ Theod.

Κερεαλίου : χαιρίμωνοϲ Theod.

καὶ‌2 om. b

καὶ εἰκάδα om. Cassiod.

Αὐγούϲτου : ϲεπτεμβρίου Arm.


5 Δατιανοῦ Arm. (cf. Datiano Cons. Const.) : τατιανοῦ bA Cassiod. : δομετιανοῦ Theod.5 Κερεαλίου : χαιρίμωνοϲ Theod.5 καὶ‌2 om. b5 καὶ εἰκάδα om. Cassiod.5 Αὐγούϲτου : ϲεπτεμβρίου Arm.

12

Socr. 2,41,1 (codd. MF [= b] A)

καὶ τότε πρῶτον ἔπαρχον τῆϲ Κωνϲταντινουπόλεωϲ κατέϲτη­ϲεν, Ὀνωρᾶτον ὄνομα, τὴν ἀνθυπάτων παύϲαϲ ἀρχήν.

πρῶτον Arm. (cf. Cons. Const. et al., Soz.) : τὸν bA

ἀνθυπάτων Mcorr.F (cf. Arm.) : ἀνθύπατον Ma.c.A : τοῦ ἀνθυπάτου Theod.


5 πρῶτον Arm. (cf. Cons. Const. et al., Soz.) : τὸν bA5 ἀνθυπάτων Mcorr.F (cf. Arm.) : ἀνθύπατον Ma.c.A : τοῦ ἀνθυπάτου Theod.

13

Socr. 2,43,11 (codd. MF [= b] A; Theod. Cassiod. 5,39,3; Arm.)

... τηνικαῦτα καὶ ἡ μεγάλη ἐκκληϲία ὀνομαζομένη Ϲοφία ἐν­εκαινίϲθη ἐν ὑπατείᾳ Κωνϲταντίου τὸ δέκατον καὶ Ἰουλιανοῦ Καί­ϲαροϲ τὸ τρίτον τῇ πεντεκαιδεκάτῃ τοῦ Φεβρουαρίου μηνόϲ.

‌2 om. bA

εἰϲ ὑπατείαν Theod.

δωδέκατον Theod.

Ἰουλιανοῦ : τοῦ add. Theod.

Καί­ϲαροϲ : om. Arm.


5 ‌2 om. bA5 εἰϲ ὑπατείαν Theod.5 δωδέκατον Theod.5 Ἰουλιανοῦ : τοῦ add. Theod.5 Καί­ϲαροϲ : om. Arm.


14

a. Socr. 2,47,4 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 5,50,8; Arm.)

γενόμενοϲ δὲ μεταξὺ Καππαδοκίαϲ καὶ Κιλικίαϲ ἐν Μοψουκρή­ναιϲ ἐτελεύτα τὸν βίον ὑπὸ φροντίδοϲ ἀποπληξίᾳ ληφθεὶϲ ἐν ὑπα­τείᾳ Ταύρου καὶ Φλωρεντίου τῇ τρίτῃ τοῦ Νοεμβρίου μηνόϲ.

φλορεντίου Theod. (cf. Arm.)

b. Socr. 3,1,1 (codd. MF [= b] A; Arm.)

ὁ μὲν βαϲιλεὺϲ Κωνϲτάντιοϲ ἐν μεθορίοιϲ τῆϲ Κιλικίαϲ περὶ τρί­την τοῦ Νοεμβρίου μηνὸϲ ὑπατευόντων Ταύρου καὶ Φλωρεντίου ἐτελεύτα τὸν βίον.

φλορεντίου M (cf. Arm.)

5 φλορεντίου Theod. (cf. Arm.)5 φλορεντίου M (cf. Arm.)

15

Socr. 3,1,2 (codd. MF [= b] A; Arm.)

Ἰουλιανὸϲ δὲ ἐπὶ τῶν αὐτῶν ὑπάτων περὶ τὴν ἑνδεκάτην τοῦ ἑξῆϲ μηνὸϲ Δεκεμβρίου ἐκ τῶν ἑϲπερίων μερῶν ἐλάϲαϲ εἰϲ τὴν Κωνϲταντινούπολιν εἰϲελήλυθεν καὶ ἐν αὐτῇ αὐτοκράτωρ ἀνεδεί­κνυτο.

ἀνεδεί­κνυτο Hansen : ἀπεδείκνυτο Arm. : ἀποδείκνυται bA

5 ἀνεδεί­κνυτο Hansen : ἀπεδείκνυτο Arm. : ἀποδείκνυται bA

16

Socr. 3,21,17 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 6,47,5; Arm. Syr.)

Ἰουλιανὸϲ μὲν οὖν ἐν τῇ τετάρτῃ ἑαυτοῦ ὑπατείᾳ, ἣν ἅμα Ϲαλουϲτίῳ ἐδεδώκει, περὶ τὴν ἕκτην καὶ εἰκάδα τοῦ Ἰουνίου μηνὸϲ ἐν τῇ Περϲῶν χώρᾳ ... τὸν βίον κατέλυϲεν.

καὶ om. Ma.c. | καὶ εἰκάδα om. Cassiod. | ᾿Ιουλίου Syr.

καὶ εἰκάδα om. Cassiod.

᾿Ιουλίου Syr.


5 καὶ om. Ma.c.5 καὶ εἰκάδα om. Cassiod.5 ᾿Ιουλίου Syr.

17

a. Socr. 3,26,5 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 7,6,3; Arm.)

ἐν ... τῷ προρρηθέντι χωρίῳ (sc. Dadastanis) χειμῶνοϲ ὥρᾳ τῷ τῆϲ ἐμφράξεωϲ νοϲήματι ϲυϲχεθεὶϲ ἐτελεύτηϲεν (sc. Iovianus) ἐν


ὑπατείᾳ τῇ αὐτοῦ καὶ Βαρωνιανοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ τῇ ἑπτακαι­δεκάτῃ τοῦ Φεβρουαρίου μηνόϲ ...

b. Socr. 4,1,1 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 7,6,3; Arm.)

τοῦ δὴ βαϲιλέωϲ Ἰοβιανοῦ ἐν Δαδαϲτάνοιϲ ... τελευτήϲαντοϲ τῇ ἑαυτοῦ ὑπατείᾳ καὶ Βαρωνιανοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ τῇ ἑπτακαιδεκάτῃ τοῦ Φεβρουαρίου μηνόϲ ...

δαδαϲτάνοιϲ : prima litt. α Mcorr.

5 δαδαϲτάνοιϲ : prima litt. α Mcorr.

18

Socr. 4,1,1 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 7,7,1; Arm.)

οἱ ϲτρατιῶται ἐκ τῆϲ Γαλατῶν ἑβδομαῖοι εἰϲ Νίκαιαν τῆϲ Βιθυ­νίαϲ ἐλθόντεϲ κοινῇ ψήφῳ Οὐαλεντινιανὸν ἀνακηρύττουϲι βαϲιλέα τῇ πέμπτῃ καὶ εἰκάδι τοῦ αὐτοῦ Φεβρουαρίου μηνὸϲ ἐν τῇ αὐτῇ ὑπατείᾳ.

19

Socr. 4,1,4 (codd. MF [= b] A; Arm.)

εὐθὺϲ ἐπὶ τὴν Κωνϲταντινούπολιν γενόμενοϲ (sc. Valentinianus) κοινωνὸν τῆϲ βαϲιλείαϲ προϲλαμβάνει τὸν ἀδελφὸν Οὐάλεντα μετὰ τριάκοντα ἡμέραϲ τῆϲ αὐτοῦ ἀνακηρύξεωϲ.


5 τὸν ἀδελφὸν : τὸν ἑαυτοῦ (ἴδιον Epit.) ἀδελφὸν Arm. Epit.

20

Socr. 4,3,3-5 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 7,15,2; Arm. Syr.)

ϲειϲμὸϲ ἐπιγενόμενοϲ πολλὰϲ τῶν πόλεων ἔβλαψεν ἥ τε θάλαϲ­ϲα τοὺϲ οἰκείουϲ ὅρουϲ ἐνήλλαξεν. ἔν τιϲι μὲν γὰρ τόποιϲ τοϲοῦ­τον ἐπέκλυϲεν, ὡϲ τοὺϲ πρώην βαϲίμουϲ τόπουϲ πλεῖϲθαι, ἑτέ­ρων δὲ τόπων τοϲοῦτον ἀπέϲτη, ὡϲ ἐν ξηρᾷ εὑρεθῆναι τοὺϲ πλέ­ον­ταϲ.

ἔν  –  ἐπέκλυϲεν om. Arm.

ὡϲ bA : ὥϲτε Hansen (ex Vit. Athan.)

πρώην : fort. πρώτουϲ Ma.c.

τοὺϲ πλέ­ον­ταϲ add. Hansen (ex Vit. Athan. et Arm.)

5καὶ τοῦτο ἐγένετο κατὰ τὴν πρώτην ὑπατείαν τῶν δύο βαϲι­λέων.

δύο om. Ma.c. Mcorr. (βαϲιλέων ἀμφοτέρων Mcorr.rec.)

5 ἔν  –  ἐπέκλυϲεν om. Arm.5 ὡϲ bA : ὥϲτε Hansen (ex Vit. Athan.)5 πρώην : fort. πρώτουϲ Ma.c.5 τοὺϲ πλέ­ον­ταϲ add. Hansen (ex Vit. Athan. et Arm.)5 δύο om. Ma.c. Mcorr. (βαϲιλέων ἀμφοτέρων Mcorr.rec.)


21

a. Socr. 4,5,1-3 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 7,15,3 sq.; Arm.)

(1)τῇ δὲ ἑξῆϲ ὑπατείᾳ, ἥτιϲ ἦν Γρατιανοῦ καὶ Δαγαλαίφου, τὰ τῶν πολέμων ἐπέθετο. ὡϲ γὰρ ὁ τύραννοϲ Προκόπιοϲ ἀπὸ τῆϲ Κων­ϲταντινουπόλεωϲ ὁρμηθεὶϲ ἕτοιμοϲ ἦν ἐπιϲτρατεύειν τῷ βαϲι­λεῖ, πυθόμενοϲ Οὐάληϲ φθάνει ἐκ τῆϲ Ἀντιοχείαϲ ἐλάϲαϲ καὶ ϲυμ-

πολέμων : πολέμων τῶν τότε κινηθέντων Arm.

5βάλλει τῷ Προκοπίῳ περὶ πόλιν τῆϲ Φρυγίαϲ, ᾗ προϲωνυμία Να­κόλεια. (2) καὶ τὴν μὲν πρώτην μάχην ἡττήθη, μετ᾽ οὐ πολὺ δὲ ζωγρήϲαϲ εἷχε τὸν Προκόπιον Ἀγέλωνοϲ καὶ Γομαρίου τῶν ϲτρα­τη­γῶν προδεδωκότων αὐτόν.

νακόλεια Ma.c. (cf. Epit., Chron. Pasch.) : νακώλεια Mcorr.FA

εἷχε bA : εἶλε Hansen (ex Cassiod. et Arm.)

b. Socr. 4,9,8 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 7,15,3 sq.; Arm.)

ὁ μὲν πρὸϲ τὸν τύραννον Προκόπιον πόλεμοϲ ἐν ὑπατείᾳ Γρα­τιανοῦ καὶ Δαγαλαίφου ἐγένετο περὶ τὰ τελευταῖα τοῦ Μαΐου μηνόϲ.


5 πολέμων : πολέμων τῶν τότε κινηθέντων Arm.5 νακόλεια Ma.c. (cf. Epit., Chron. Pasch.) : νακώλεια Mcorr.FA5 εἷχε bA : εἶλε Hansen (ex Cassiod. et Arm.)

22

Socr. 4,10 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 7,22,1; Arm.)

ὀλίγον δὲ ὕϲτερον τοῦδε τοῦ πολέμου κατὰ τὴν αὐτὴν ὑπατείαν Οὐαλεντινιανῷ τῷ βαϲιλεῖ ἐν τοῖϲ ἑϲπερίοιϲ μέρεϲιν ἐτέχθη υἱὸϲ ὁμώνυμοϲ αὐτῷ.

ὀλίγων A

ἐν  –  μέρεϲιν : post ἑϲπερίοιϲ add. ex Arm. et Cassiod. διάγοντι Hansen

ὁ αὐτῷ ὁμώνυμοϲ M


5 ὀλίγων A5 ἐν  –  μέρεϲιν : post ἑϲπερίοιϲ add. ex Arm. et Cassiod. διάγοντι Hansen5 ὁ αὐτῷ ὁμώνυμοϲ M

23

Socr. 4,11,1. 3 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 7,22,2 sq.; Arm. Syr.)

(1) τῇ δὲ ἑξῆϲ ὑπατείᾳ, ἥτιϲ ἦν Λουπικίνου καὶ Ἰοβίνου, χειρο­πληθὴϲ κατηνέχθη χάλαζα ἐν τῇ Κωνϲταντινουπόλει τῇ δευτέρᾳ τοῦ Ἰουνίου μηνὸϲ λίθοιϲ ἐμφερήϲ ... (2) ὀλίγον δὲ μετὰ τόνδε τὸν

Λουπικίνου  –  Ἰοβίνου Hansen (cf. Cons. Const. et al.) : λουππικίνου καὶ ἰοβιανοῦ bA (Lupicini et Ioviani Cassiod.) : Luppikianos Arm.

Ἰουλίου Syr. (‘Tamuz’) (cf. IIII Νon. Iul. Cons. Const.)

ὀλίγον  –  κατέϲτηϲεν om. Syr.


5 Λουπικίνου  –  Ἰοβίνου Hansen (cf. Cons. Const. et al.) : λουππικίνου καὶ ἰοβιανοῦ bA (Lupicini et Ioviani Cassiod.) : Luppikianos Arm.5 Ἰουλίου Syr. (‘Tamuz’) (cf. IIII Νon. Iul. Cons. Const.)5 ὀλίγον  –  κατέϲτηϲεν om. Syr.


χρόνον κατὰ τὴν αὐτὴν ὑπατείαν Οὐαλεντινιανὸϲ ὁ βαϲιλεὺϲ τὸν

ὁ βαϲιλεὺϲ om. Arm.

5υἱὸν Γρατιανὸν βαϲιλέα κατέϲτηϲεν τῇ τετάρτῃ καὶ εἰκάδι τοῦ Αὐ­γούϲτου μηνόϲ.


5 ὁ βαϲιλεὺϲ om. Arm.

24

Socr. 4,11,4 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 7,22,4; Arm. Syr.)

τῇ δὲ ἑξῆϲ ὑπατείᾳ, ἥτιϲ ἦν Οὐαλεντινιανοῦ τὸ δεύτερον καὶ Οὐάλεντοϲ τὸ δεύτερον, ϲειϲμὸϲ περὶ τὴν Βιθυνίαν γενόμενοϲ μέ­γιϲτοϲ Νίκαιαν τὴν πόλιν κατέϲτρεψεν τῇ ἑνδεκάτῃ τοῦ μηνὸϲ Ὀκτωβρίου.

τῇ  –  δεύτερον om. Syr.

τὸ δεύτερον om. Arm.

περὶ τὴν Mcorr.FA : περὶ Ma.c.

μέ­γιϲτοϲ om. FA


5 τῇ  –  δεύτερον om. Syr.5 τὸ δεύτερον om. Arm.5 περὶ τὴν Mcorr.FA : περὶ Ma.c.5 μέ­γιϲτοϲ om. FA

25

Socr. 4,31,6 sq. (codd. MF [= b] A; Arm.)

(1) καὶ οὕτωϲ αἵματοϲ ἐκδοθέντοϲ τελευτᾷ (sc. Valentinianus) ἐν φρουρίῳ, ᾧ προϲωνυμία Βεργιτίων, μετὰ τὴν ὑπατείαν Γρατιανοῦ τὸ τρίτον καὶ Ἐκοιτίου περὶ τὴν ἑπτακαιδεκάτην τοῦ Νοεμβρίου μηνόϲ ... (2) τελευτήϲαντοϲ οὖν Οὐαλεντινιανοῦ οἱ κατὰ τὴν Ἰτα-

οὕτωϲ αἵματοϲ : οὕτω τοῦ αἵματοϲ Mcorr.rec.

Βεργέτιον Arm.

Ἐκοιτίου Ma.c.FA : αἰκυτίου Mcorr.rec. : ἐκυτίου Hansen (cf. Arm.)

5λίαν ϲτρατιῶται ἕκτῃ ἡμέρᾳ μετὰ τὴν τελευτὴν τὸν ὁμώνυμον τῷ πατρὶ Οὐαλεντινιανὸν νέαν ἄγοντα κομιδῇ τὴν ἡλικίαν βαϲιλέα ἀνηγόρευϲαν ἐν Ἀκίνκῳ πόλει τῆϲ Ἰταλίαϲ.

ϲτρατηλά­ται Arm.

5 οὕτωϲ αἵματοϲ : οὕτω τοῦ αἵματοϲ Mcorr.rec.5 Βεργέτιον Arm.5 Ἐκοιτίου Ma.c.FA : αἰκυτίου Mcorr.rec. : ἐκυτίου Hansen (cf. Arm.) 5 ϲτρατηλά­ται Arm.

26

Socr. 4,34,1 sq. (codd. MF [= b] A; Cassiod. 8,13,7; Arm.)

(1) οὐκ εἰϲ μακρὰν δὲ οἱ βάρβαροι φιλίαν πρὸϲ ἀλλήλουϲ ϲπει­ϲάμενοι αὖθιϲ ὑφ᾽ ἑτέρων βαρβάρων γειτνιαζόντων αὐτοῖϲ, τῶν κα­λου­μένων Οὔννων, καταπολεμηθέντεϲ καὶ τῆϲ ἰδίαϲ ἐξελα­θέντεϲ

ἐξελαϲθέντεϲ Ma.c.

5 ἐξελαϲθέντεϲ Ma.c.


χώραϲ εἰϲ τὴν Ῥωμαίων γῆν καταφεύγουϲιν δουλεύειν τῷ βαϲιλεῖ

5ϲυντιθέμενοι καὶ τοῦτο πράττειν, ὅπερ ἂν Ῥωμαίων προϲτάξειεν βαϲιλεύϲ. (2) ... κελεύει (sc. Valens) τοὺϲ ἱκετεύονταϲ οἴκτου τυχεῖν ...

ϲυνθέμενοι Arm. |   –  τυχεῖν om. Cassiod.

  –  τυχεῖν om. Cassiod.


5 ϲυνθέμενοι Arm.5   –  τυχεῖν om. Cassiod.

27

Socr. 4,35,1 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 8,13,10; Arm.)

οἱ γὰρ βάρβαροι τὴν Θρᾴκην κατειληφότεϲ ἐν ἀδείᾳ τὴν Ῥωμαί­ων καρπούμενοι χώραν τὴν εὐτυχίαν οὐκ ἤνεγκαν, ἀλλὰ κατὰ τῶν εὐεργετηϲάντων χωροῦϲι καὶ πάντα τὰ περὶ Θρᾴκην ἀνέτρεπον.

ἐν ἀδείᾳ om. Exc. leg.

5 ἐν ἀδείᾳ om. Exc. leg.

28

Socr. 4,38,1 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 8,15,1; Arm.)

ὁ δὲ βαϲιλεὺϲ Οὐάληϲ περὶ τὴν τριακάδα τοῦ Μαΐου μηνὸϲ ἐν τῇ ἕκτῃ ἑαυτοῦ ὑπατείᾳ καὶ Οὐαλεντινιανοῦ τοῦ νέου τὸ δεύτερον ἐλ­θὼν εἰϲ τὴν Κωνϲταντινούπολιν ...

βαϲιλεὺϲ om. Arm. | τριακάδα : πρώτην non recte Arm.

τριακάδα : πρώτην non recte Arm.


5 βαϲιλεὺϲ om. Arm.5 τριακάδα : πρώτην non recte Arm.

29

Socr. 4,38,5.7 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 8,15,4.8; Arm.)

(1) καὶ ὑπεκβαίνει (sc. Valens) περὶ τὴν ἑνδεκάτην τοῦ Ἰουνίου μη­νὸϲ ... (2) ἐκεῖ (sc. Hadrianopoli) δὲ ϲυμβαλὼν τοῖϲ βαρβάροιϲ ἀπ­έθανεν τῇ ἐνάτῃ τοῦ Αὐγούϲτου μηνὸϲ ἐν τῇ αὐτῇ ὑπατείᾳ.


5 ὑπεκβαίνει Valesius (cf. egreditur Cassiod., ‘ἐξέβαινε τῆϲ πόλεωϲ᾽ Arm.) : ὑπερβαίνει bA


30

Socr. 5,1,1 (codd. MF [= b] A; Arm.)

τοῦ δὴ βαϲιλέωϲ Οὐάλεντοϲ ἄδηλον ἐϲχηκότοϲ τὴν τελευτὴν οἱ βάρβαροι πάλιν ἕωϲ τῶν τειχῶν τῆϲ Κωνϲταντινουπόλεωϲ ἐλ­θόντεϲ τὰ περὶ αὐτὴν ἐπόρθουν προάϲτεια.

τῶν τειχῶν om. Arm.

5 τῶν τειχῶν om. Arm.

31

Socr. 5,2,3 (codd. MF [= b] A; Arm.)

ἀναγορεύϲαϲ (sc. Gratianus) οὖν αὐτὸν (sc. Theodosium) ἐν τῷ Ϲιρμίῳ (πόλιϲ δὲ Ἰλλυριῶν αὕτη) ἐν ὑπατείᾳ Αὐϲονίου καὶ Ὀλυ­βρίου τῇ ἑξκαιδεκάτῃ τοῦ Ἰαννουαρίου μηνὸϲ μερίζεται αὐτῷ τοὺϲ κατὰ βαρβάρων ἀγῶναϲ.

ἐν add. Hussey (cf. Arm.)

5 ἐν add. Hussey (cf. Arm.)

32

Socr. 5,6,2 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,4,1-5; Arm. Syr.)

ὑπὸ δὲ τὸν αὐτὸν χρόνον οἱ βαϲιλεῖϲ Γρατιανὸϲ καὶ Θεοδόϲιοϲ κατὰ βαρβάρων ᾔραντο νίκαϲ.

οἱ  –  νίκαϲ om. Syr.

5 οἱ  –  νίκαϲ om. Syr.

33

Socr. 5,6,6 (codd. MF [= b] A; Arm. Syr.)

ἀναρρωϲθεὶϲ οὖν ἐκ τῆϲ νόϲου μετ᾽ οὐ πολλὰϲ τὰϲ ἡμέραϲ ἐπὶ τὴν Κωνϲταντινούπολιν ἔρχεται (sc. Theodosius) περὶ τὴν τετάρ­την καὶ εἰκάδα τοῦ Νοεμβρίου μηνὸϲ ἐν ὑπατείᾳ Γρατιανοῦ τὸ πέμπτον καὶ αὐτοῦ Θεοδοϲίου τὸ πρῶτον.

ἄρχεται A

5 ἄρχεται A


34

Socr. 5,7,10 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,10,8; Arm. Syr.)

οὕτω μὲν οὖν οἱ Ἀρειανοὶ ἐπὶ τεϲϲαράκοντα ἔτη τῶν εὐκτηρίων τόπων κρατήϲαντεϲ τὴν τοῦ βαϲιλέωϲ Θεοδοϲίου ὁμόνοιαν φεύ­γοντεϲ ὑπεξῆλθον τῆϲ πόλεωϲ ἐν ὑπατείᾳ Γρατιανοῦ τὸ πέμπτον καὶ Θεοδοϲίου τοῦ Αὐγούϲτου τὸ πρῶτον μηνὶ Νοεμβρίῳ εἰκάδι

τοῦ Αὐγούϲτου om. Cassiod. Arm.

εἰκάδι : εἰκάδα F : om. Arm.

εἰκάδι ἕκτῃ : κϛ M

5ἕκτῃ.


5 τοῦ Αὐγούϲτου om. Cassiod. Arm.5 εἰκάδι : εἰκάδα F : om. Arm.5 εἰκάδι ἕκτῃ : κϛ M

35

Socr. 5,8,6 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,12,6; Arm. Syr.)

ϲυνῆλθον (sc. οἱ ἐπίϲκοποι) οὖν ἐν ὑπατείᾳ Εὐχερίου καὶ Ϲυα­γρίου τῷ Μαΐῳ μηνί.

Εὐχερίου Hansen ex Arm. (cf. Cons. Const.) : εὐχάριου bA Cassiod.

Ϲυα­γρίου Hansen ex Syr. (cf. Cons. Const.) : εὐαγρίου bA Cassiod. Arm.


5 Εὐχερίου Hansen ex Arm. (cf. Cons. Const.) : εὐχάριου bA Cassiod.5 Ϲυα­γρίου Hansen ex Syr. (cf. Cons. Const.) : εὐαγρίου bA Cassiod. Arm.

36

Socr. 5,10,3 sq. (codd. MF [= b] A; Arm. Syr.)

(1) θείᾳ γάρ τινι προνοίᾳ ὑπὸ τοὺϲ αὐτοὺϲ χρόνουϲ τὰ βαρ­βάρων ἔθνη αὐτῷ (sc. Theodosio) ὑπετάττετο. (2) ἐν οἷϲ καὶ Ἀθα­νάριχοϲ ὁ τῶν Γότθων ἀρχηγὸϲ ὑπήκοον ἑαυτὸν ἅμα τῷ οἰκείῳ πλήθει παρέϲχεν, ὃϲ καὶ εὐθὺϲ ἐν Κωνϲταντινουπόλει τὸν βίον κατ-

γόθθων Ma.c. | ἑαυτῷ A

ἑαυτῷ A

5έϲτρεψεν.


5 γόθθων Ma.c.5 ἑαυτῷ A


37

Socr. 5,10,5 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,18,1; Arm. Syr.)

τότε δὴ καὶ βαϲιλεὺϲ τὸν υἱὸν Ἀρκάδιον Αὔγουϲτον ἀνηγό­ρευϲεν κατὰ τὴν ὑπατείαν Μεροβαύδου τὸ δεύτερον καὶ Ϲατορ­νίνου τῇ ἑξκαιδεκάτῃ τοῦ Ἰαννουαρίου μηνόϲ.

Μεροβαύδου Valesius (cf. Cons. Const. et Cassiod.) : μερογαύδου bA

Ϲατορ­νίνου Hansen (cf. Cons. Const. et Cassiod.) : ϲατορνίλου bA Syr.

ἰανουαρίου M


5 Μεροβαύδου Valesius (cf. Cons. Const. et Cassiod.) : μερογαύδου bA5 Ϲατορ­νίνου Hansen (cf. Cons. Const. et Cassiod.) : ϲατορνίλου bA Syr.5 ἰανουαρίου M

38

Socr. 5,10,6 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,18,2; Arm. Syr.)

οὐκ εἰϲ μακρὰν δὲ μετὰ ταῦτα παρῆϲαν οἱ πανταχόθεν πάϲηϲ θρηϲκείαϲ ἐπίϲκοποι κατὰ τὴν αὐτὴν ὑπατείαν τῷ Ἰουνίῳ μηνί.

39

Socr. 5,11,6.9 (codd. MF [= b]; Cassiod. 9,21,5.8; Arm.)

(1) Γρατιανὸϲ δόλῳ τοῦ τυράννου Μαξίμου ἀνῄρητο ... (2) τελευτᾷ οὖν ἐν ὑπατείᾳ Μεροβαύδου καὶ Ϲατορ­νίνου ...


5 Μεροβαύδου Valesius (cf. Cassiod. Arm.) : μερογαύδου (γαυ Mcorr.rec.) b

40

Socr. 5,12,2 sq. (codd. MF [= b]; Cassiod. 9,21,16 sq.; Arm.)

(1) κατὰ ταὐτὸν δὲ καὶ πρεϲβεία Περϲῶν παρῆν εἰρήνην παρὰ τοῦ βαϲιλέωϲ αἰτοῦϲα. (2) τότε δὴ καὶ προϲγίνεται τῷ βαϲιλεῖ υἱὸϲ Ὀνώριοϲ τεχθεὶϲ αὐτῷ ἐκ τῆϲ γαμετῆϲ Πλακίλληϲ ἐν ὑπατείᾳ Ῥι­χομηρίου καὶ Κλεάρχου τῇ ἐνάτῃ τοῦ Ϲεπτεμβρίου μηνόϲ.

Ῥι­χομηρίου Hansen (cf. Cassiod. Arm.) : ῥιχομηλίου b

5 Ῥι­χομηρίου Hansen (cf. Cassiod. Arm.) : ῥιχομηλίου b


41

Socr. 5,12,4 (codd. MF [= b]; Cassiod. 9,21,17; Arm.)

καθ᾽ ἣν ὑπατείαν καὶ Ἀγέλιοϲ ὁ τῶν Ναυατιανῶν ἐπίϲκοποϲ μι­κρῷ πρότερον ἐτελεύτηϲεν.

μικρὸν Ma.c.

5 μικρὸν Ma.c.

42

Socr. 5,12,5 (codd. MF [= b]; Cassiod. 9,22,1; Arm.)

τῇ δὲ ἑξῆϲ ὑπατείᾳ, ἥτιϲ ἦν Ἀρκαδίου Αὐγούϲτου τὸ πρῶτον καὶ Βαύδωνοϲ, τελευτήϲαντοϲ Τιμοθέου τοῦ ἐπιϲκόπου Ἀλεξαν- δρείαϲ Θεόφιλοϲ τὴν ἐπιϲκοπὴν ἐκδέχεται.

43

Socr. 5,13,6 sq. (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,23,4; Arm.)

τότε δὴ ἀναθαρρήϲαντεϲ οἱ ἀρειανίζοντεϲ εἰϲ ἄλογον χωροῦϲιν ὁρμὴν καὶ τὴν οἰκίαν τοῦ ἐπιϲκόπου Νεκταρίου πῦρ ἐμβαλόντεϲ ἀνήλωϲαν. τοῦτο μὲν δὴ τοιοῦτον ἐγένετο κατὰ τὴν ὑπατείαν Θεοδοϲίου τὸ δεύτερον καὶ Κυνηγίου.

ἀνάλωϲαν A

5 ἀνάλωϲαν A

44

Socr. 5,14,1 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,23,5; Arm.)

καταπτήξαντεϲ δέϲμιον αὐτῷ (sc. Theodosio) τὸν τύραννον ἐν­εχείριϲαν· ὃϲ ἀνηρέθη ἐν τῇ αὐτῇ ὑπατείᾳ ἑβδόμῃ καὶ εἰκάδι τοῦ Αὐ­γούϲτου μηνόϲ.


45

Socr. 5,14,2 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,23,6; Arm.)

Ἀνδραγάθιοϲ δὲ τοῦ βαϲιλέωϲ Γρατιανοῦ φονεὺϲ τῆϲ ἥττηϲ αἰϲθόμενοϲ εἰϲ τὸν παρακείμενον ποταμὸν ῥίψαϲ ἑαυτὸν ἀπεπνίγη.

46

Socr. 5,18,14 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,24,9; Arm.)

αὐτὸϲ (sc. Theodosius) δὲ ἅμα τῷ υἱῷ Ὀνωρίῳ ἐπὶ τὴν Κων­ϲταντινούπολιν ἐπορεύθη εἰϲ αὐτήν τε εἰϲέρχεται ἐν ὑπατείᾳ Τατι­ανοῦ καὶ Ϲυμμάχου τῇ δεκάτῃ τοῦ Νοεμβρίου μηνόϲ.

47

Socr. 5,25,8 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,45,5; Arm.)

τὸν υἱὸν Ὀνώριον ἀναγορεύϲαϲ βαϲιλέα (sc. Theodosius) ἐν τῇ ἑαυτοῦ τρίτῃ ὑπατείᾳ καὶ Ἀβουνδαντίου τῇ δεκάτῃ τοῦ Ἰαννουα­ρίου μηνόϲ ...

αὐτοῦ A

Ἀβουνδαντίου Valesius (cf. Cassiod.) : ἀβουδαντίου bA (cf. Arm.)

ἰανουαρίου M


5 αὐτοῦ A5 Ἀβουνδαντίου Valesius (cf. Cassiod.) : ἀβουδαντίου bA (cf. Arm.)5 ἰανουαρίου M

48

Socr. 5,25,15 sq. (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,45,15 sq.; Arm.)

τύραννοϲ ... τὴν κεφαλὴν ἀπετμήθη. ταῦτα πέπρακται τῇ ἕκτῃ τοῦ Ϲεπτεμβρίου μηνὸϲ ἐν ὑπατείᾳ Ἀρκαδίου τὸ τρίτον καὶ Ὀνω­ρίου τὸ δεύτερον.


49

a. Socr. 5,26,4 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,50,3; Arm.)

ἐτελεύτηϲεν (sc. Theodosius) ἐν ὑπατείᾳ Ὀλυβρίου καὶ Προβίνου τῇ ἑπτακαιδεκάτῃ τοῦ Ἰαννουαρίου μηνόϲ.

ιζ M (cf. Arm.)

b. Socr. 6,1,1 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 9,50,3;10,1; Arm.)

τοῦ δὴ βαϲιλέωϲ Θεοδοϲίου τελευτήϲαντοϲ ἐν ὑπατείᾳ Ὀλυ­βρίου καὶ Προβίνου τῇ ἑπτακαιδεκάτῃ τοῦ Ἰαννουαρίου μηνόϲ ...

ιζ M (cf. Arm.) | ἰανουαρίου Ma.c.

ἰανουαρίου Ma.c.


5 ιζ M (cf. Arm.)5 ιζ M (cf. Arm.)5 ἰανουαρίου Ma.c.

50

Socr. 6,1,3 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 10,1,3; Arm.)

περὶ δὲ τὴν ὀγδόην τοῦ Νοεμβρίου μηνὸϲ ἐν τῇ αὐτῇ ὑπατείᾳ τὸ ϲῶμα Θεοδοϲίου κομιϲθὲν τῇ νενομιϲμένῃ κηδείᾳ ὁ υἱὸϲ ἐτίμα Ἀρκά­διοϲ.

δὲ om. Aa.c.

5 δὲ om. Aa.c.

51

Socr. 6,1,4 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 10,1,4; Arm.)

οὐκ εἰϲ μακρὰν δὲ μετὰ ταῦτα τῇ εἰκάδι ἑβδόμῃ τοῦ αὐτοῦ μηνὸϲ καὶ ϲτρατὸϲ παρῆν ὁ ἅμα τῷ βαϲιλεῖ Θεοδοϲίῳ κατὰ τοῦ τυράν­νου ϲτρατεύϲαϲ.

κζ M (cf. Arm.)

τῷ  –  Θεοδοϲίῳ (cf. cum imperatore Theodosio Cassiod.) : Θεοδοϲίῳ τῷ βαϲιλεῖ Arm.


5 κζ M (cf. Arm.)5 τῷ  –  Θεοδοϲίῳ (cf. cum imperatore Theodosio Cassiod.) : Θεοδοϲίῳ τῷ βαϲιλεῖ Arm.

52

Socr. 6,1,8 (codd. MF [= b] A; Arm.)

καθ᾽ ἣν μὲν οὖν ἡμέραν Ῥουφῖνοϲ ἀνῄρητο, κατ᾽ αὐτὴν καὶ τῶν Ναυατιανῶν ἐπίϲκοποϲ Μαρκιανὸϲ ἐτελεύτηϲεν καὶ διαδέχε­ται τὴν ἐπιϲκοπὴν Ϲιϲίννιοϲ.

Μαρκιανὸϲ om. Ma.c.

5 Μαρκιανὸϲ om. Ma.c.


53

Socr. 6,2,1 (codd. MF [= b] A; Cassiod. 10,3,1; Arm., Georg.)

ὀλίγου δὲ διελθόντοϲ χρόνου καὶ Νεκτάριοϲ ὁ τῆϲ Κωνϲταντι­νουπόλεωϲ ἐπίϲκοποϲ ἐτελεύτηϲεν ἐν ὑπατείᾳ Καιϲαρίου καὶ Ἀττι­κοῦ περὶ τὴν εἰκάδα ἑβδόμην τοῦ Ϲεπτεμβρίου μηνόϲ.

κζ M (cf. Arm.)

5 κζ M (cf. Arm.)

54

Socr. 6,2,11 (codd. MF [= b]; Cassiod. 10,3,8; Arm., Georg.)

χειροτονηθεὶϲ (sc. Ioannes Chrysostomus) οὖν πρὸϲ τὴν τῆϲ ἐπι­ϲκοπῆϲ ἱερωϲύνην ἐνθρονίζεται τῇ εἰκάδι ἕκτῃ τοῦ Φεβρουαρίου μηνὸϲ ὑπατείᾳ τῇ ἑξῆϲ, ἣν ἐπετέλουν ἐν μὲν τῇ Ῥώμῃ ὁ βαϲιλεὺϲ Ὀνώριοϲ, ἐν δὲ τῇ Κωνϲταντινουπόλει Εὐτυχιανὸϲ ὁ τότε τῶν βα-

κϛ M (cf. Arm.)

ἣν Mcorr.rec. Arm. : Ma.c.F (cf. Georg.)

τῇ om. Georg.

5ϲιλείων ὕπαρχοϲ.


5 κϛ M (cf. Arm.)5 ἣν Mcorr.rec. Arm. : Ma.c.F (cf. Georg.)5 τῇ om. Georg.

55

Socr. 6,6,38 (codd. MF [= b] A; Arm.)

τέλοϲ δὲ ἔϲχεν οὗτοϲ ὁ πόλεμοϲ ἐν τῇ ὑπατείᾳ Ϲτελίχωνοϲ καὶ Αὐρηλιανοῦ.

τέλοϲ  –  ἔϲχεν : ἐγίνετο Arm.

5 τέλοϲ  –  ἔϲχεν : ἐγίνετο Arm.

56

Socr. 6,6,40 (codd. MF [= b] A; Arm.)

διὸ καὶ τῆϲ τοῦ ὑπάτου ἀξίαϲ μετέϲχεν (sc. Fravitta), καθ᾽ ἣν τίκτεται τῷ βαϲιλεῖ Ἀρκαδίῳ υἱὸϲ ἀγαθὸϲ Θεοδόϲιοϲ τῇ δεκάτῃ τοῦ Ἀπριλλίου μηνόϲ.

om. Ma.c.

5 om. Ma.c.


57

Socr. 6,18,18 (codd. MF [= b]; Cassiod. 10,17,8; Arm., Georg.)

καιομένηϲ δὲ αὐτῆϲ ἄνεμοϲ ἀπηλιώτηϲ πνεύϲαϲ καὶ τὸν οἶκον τῆϲ ϲυγκλήτου γερουϲίαϲ κατέκαυϲε. τοῦτο γέγονε τῇ εἰκάδι τοῦ Ἰουνίου μηνὸϲ ἐν ὑπατείᾳ Ὀνωρίου ἕκτῃ, ἣν ϲὺν Ἀριϲταινέτῳ ἐδί­δου.

πνεύϲαϲ : ϲφοδρὸϲ add. Hansen ex Arm. (ϲφοδρῶϲ’)

κ M

Ἰουνίου : Ianuarii Cassiod.

ἕκτῃ : τὸ ἕκτον Georg.

ἀριϲτενέτω Ma.c.


5 πνεύϲαϲ : ϲφοδρὸϲ add. Hansen ex Arm. (ϲφοδρῶϲ’)5 κ M5 Ἰουνίου : Ianuarii Cassiod.5 ἕκτῃ : τὸ ἕκτον Georg.5 ἀριϲτενέτω Ma.c.

58

Socr. 6,19,5 sq. (codd. MF [= b]; Cassiod. 10,20,5 sq.; Arm., Georg.)

(1) ἐπειδὴ δὲ ϲυνέβη καὶ χάλαζαν παμμεγεθεϲτάτην ἐν τῇ Κων­ϲταντινουπόλει καὶ περὶ τὰ αὐτῆϲ κατενεχθῆναι προάϲτεια (γέγονε δὲ τοῦτο ἐν τῇ αὐτῇ ὑπατείᾳ περὶ τὴν τριακάδα τοῦ Ϲεπ­τεμβρίου μηνόϲ) ... (2) τετάρτῃ γὰρ ἡμέρᾳ μετὰ τὸ κατενεχθῆναι

ἐπειδὴ : ἐπεὶ Ma.c.

ϲυνέβη καὶ transpos. Ma.c.

post ὑπατείᾳ add. Ὀνωρίου Arm.

5τὴν χάλαζαν ἐτελεύτηϲεν (sc. Eudoxia).


5 ἐπειδὴ : ἐπεὶ Ma.c.5 ϲυνέβη καὶ transpos. Ma.c.5 post ὑπατείᾳ add. Ὀνωρίου Arm.

59

Socr. 6,20,1 (codd. MF [= b]; Cassiod. 10,22,1; Arm., Georg.)

Ἀρϲάκιοϲ δὲ οὐ πολὺν τῇ ἐπιϲκοπῇ ἐπεβίω χρόνον· τῇ γὰρ ἑξῆϲ ὑπατείᾳ, ἥτιϲ ἦν Ϲτελέχωνοϲ τὸ δεύτερον καὶ Ἀνθεμίου, περὶ τὴν ἑνδεκάτην τοῦ Νοεμβρίου μηνὸϲ ἐτελεύτηϲεν.

Οὐρϲάκιοϲ Arm. | Arm. : ἐπ. τῇ ἐπιϲκοπῇ b Georg.

Arm. : ἐπ. τῇ ἐπιϲκοπῇ b Georg.


5 Οὐρϲάκιοϲ Arm.5 Arm. : ἐπ. τῇ ἐπιϲκοπῇ b Georg.

60

Socr. 6,21,1 (codd. MF [= b]; Cassiod. 10,18,4; Arm., Georg.)

Ἰωάννηϲ δὲ ἐπὶ τὴν ἐξορίαν ἀπαγόμενοϲ ἐν Κομάνοιϲ τοῦ Εὐ­ξείνου Πόντου ἐτελεύτηϲεν τῇ τεϲϲαρεϲκαιδεκάτῃ τοῦ Ϲεπτεμβρί­ου

ἀγόμενοϲ M | ἐν  –  Πόντου om. Ma.c.

ἐν  –  Πόντου om. Ma.c.


5 ἀγόμενοϲ M5 ἐν  –  Πόντου om. Ma.c.


μηνὸϲ τῇ ἑξῆϲ ὑπατείᾳ, ἥτιϲ ἦν Ὀνωρίου τὸ ἕβδομον καὶ Θεο­δοϲίου τὸ δεύτερον.

ζ M (cf. Arm.) | β M (cf. Arm.)

β M (cf. Arm.)


5 ζ M (cf. Arm.)5 β M (cf. Arm.)

61

Socr. 7,6,1 (codd. MF [= b]; Cassiod. 11,6,1; Arm.)

Δωρόθεοϲ δὲ ὁ τῆϲ Ἀρειανῆϲ προεϲτὼϲ θρηϲκείαϲ ... ἑκατὸν πρὸϲ τοῖϲ δεκαεννέα ἐπιβιοὺϲ ἔτη ἐτελεύτηϲεν ἐν ὑπατείᾳ Ὀνωρίου τὸ ἕβδομον καὶ Θεοδοϲίου Αὐγούϲτου τὸ δεύτερον τῇ ἕκτῃ τοῦ Νο­εμβρίου μηνόϲ.

ζ M (cf. Arm.) | ἔτη om. Cassiod. Arm. | β M (cf. Arm.)

ἔτη om. Cassiod. Arm.

β M (cf. Arm.)


5 ζ M (cf. Arm.)5 ἔτη om. Cassiod. Arm.5 β M (cf. Arm.)

62

Socr. 7,6,10 (codd. MF [= b]; Cassiod. 11,10,3; Arm.)

οὐκ εἰϲ μακρὰν δὲ καὶ Ϲιϲιννίου τοῦ Ναυατιανῶν ἐπιϲκόπου τε­λευτήϲαντοϲ ἐν τῇ αὐτῇ ὑπατείᾳ χειροτονεῖται Χρύϲανθοϲ.

μακρὰν δὲ om. Ma.c.

5 μακρὰν δὲ om. Ma.c.

63

a. Socr. 6,23,7 (codd. MF [= b]; Cassiod. 10,35,6; Arm.)

ἐτελεύτηϲεν (sc. Arcadius) ἐν ὑπατείᾳ Βάϲϲου καὶ Φιλίππου τῇ πρώτῃ τοῦ Μαΐου μηνόϲ.

b. Socr. 7,1,1 (codd. MF [= b]; Cassiod. 10,35,6;11,1; Arm.)

τοῦ δὴ βαϲιλέωϲ Ἀρκαδίου τελευτήϲαντοϲ τῇ πρώτῃ τοῦ Μαΐ­ου μηνὸϲ ἐν ὑπατείᾳ Βάϲϲου καὶ Φιλίππου ...


64

Socr. 7,7,1 (codd. MF [= b]; Cassiod. 11,7; Arm., Georg.)

μετ᾽ οὐ πολὺ δὲ καὶ Θεόφιλοϲ τῆϲ Ἀλεξανδρείαϲ ἐπίϲκοποϲ λιθουρικῷ πάθει περιπεϲὼν ἐτελεύτηϲεν ἐν ὑπατείᾳ Ὀνωρίου τὸ ἔνατον καὶ Θεοδοϲίου τὸ πέμπτον τῇ πεντεκαιδεκάτῃ τοῦ Ὀκτω­βρίου μηνόϲ.


5 λιθουρικῷ Hansen duce Halkin et Arm. : λιθουργικῷ Ma.c.F Georg. : ληθαργικῷ Mcorr.rec. : litargica Cassiod.5 θ M (cf. Arm.)5 ε M (cf. Arm.)

65

Socr. 7,15,7 (codd. MF [= b]; Cassiod. 11,12,5; Arm.)

καὶ ταῦτα (sc. Hypatiae caedes) πέπρακται τῷ τετάρτῳ ἔτει τῆϲ Κυρίλλου ἐπιϲκοπῆϲ ἐν ὑπατείᾳ Ὀνωρίου τὸ δέκατον καὶ Θεοδο­ϲίου τὸ ἕκτον ἐν μηνὶ Μαρτίῳ νηϲτειῶν οὐϲῶν.

66

Socr. 7,17,1 (codd. MF [= b]; Arm.)

κατὰ δὲ τὸν χρόνον τόνδε καὶ τῶν Ναυατιανῶν ἐπίϲκοποϲ Χρύϲανθοϲ ... ἐτελεύτηϲεν ἐν ὑπατείᾳ Μοναξίου καὶ Πλίνθα ἕκτῃ καὶ εἰκάδι τοῦ Αὐγούϲτου μηνόϲ.

67

Socr. 7,20,13 (codd. MF [= b]; Cassiod. 11,15,22; Arm. Syr.)

οὕτω μὲν καὶ ὁ διὰ τοὺϲ ἐν Περϲίδι γενόμενοϲ Χριϲτιανοὺϲ πόλεμοϲ κατεϲτάλη {ὃϲ γέγονεν} ἐν ὑπατείᾳ τῶν δύο Αὐγούϲτων, Ὀνωρίου τὸ τριϲκαιδέκατον καὶ Θεοδοϲίου τὸ δέκατον .

ὁ διὰ Arm. : ante πόλεμοϲ transpos. b

γενόμενοϲ Valesius ex Cassiod. : γενομένουϲ b Syr. : om. Arm.

ὃϲ γέγονεν del. Hansen : ὃ γέγονεν Valesius (cf. Arm., contigit enim Cassiod.)


5 ὁ διὰ Arm. : ante πόλεμοϲ transpos. b5 γενόμενοϲ Valesius ex Cassiod. : γενομένουϲ b Syr. : om. Arm.5 ὃϲ γέγονεν del. Hansen : ὃ γέγονεν Valesius (cf. Arm., contigit enim Cassiod.)


68

Socr. 7,22,20 (codd. MF [= b]; Cassiod. 11,18,1; Arm.)

... τοῦ βαϲιλέωϲ Ὀνωρίου τελευτήϲαντοϲ ἐν ὑπατείᾳ Ἀϲκληπιο­δότου καὶ Μαρινιανοῦ τῇ πεντεκαιδεκάτῃ τοῦ Αὐγούϲτου μηνόϲ ...


5 Μαρινιανοῦ Hansen (cf. Cons. Const. et Cassiod.) : μαριανοῦ b Arm.

69

Socr. 7,25,21 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,2,16; Arm.)

ἐν γὰρ τῷ εἰκοϲτῷ πρώτῳ ἔτει τῆϲ ἐπιϲκοπῆϲ ἑαυτοῦ τῇ δε­κάτῃ τοῦ Ὀκτωβρίου μηνὸϲ ἐτελεύτηϲεν (sc. Atticus) ἐν ὑπατείᾳ Θεοδοϲίου τὸ ἑνδέκατον καὶ Οὐαλεντινιανοῦ Καίϲαροϲ τὸ πρῶτον.

ια M (cf. Arm.) | α M (cf. Arm.)

α M (cf. Arm.)


5 ια M (cf. Arm.)5 α M (cf. Arm.)

70

Socr. 7,25,23 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,3,2; Arm.)

οὐκ εἰϲ μακρὰν δὲ καὶ ἡ ἀναγόρευϲιϲ τοῦ νέου Οὐαλεντινιανοῦ ἐμηνύθη περὶ τὴν τρίτην καὶ εἰκάδα τοῦ αὐτοῦ μηνὸϲ Ὀκτωβρίου.

περὶ (in ras. quattuor litt.) M

τρίτην  –  εἰκάδα : ν̄ και ε͞ι Mcorr.rec.


5 περὶ (in ras. quattuor litt.) M5 τρίτην  –  εἰκάδα : ν̄ και ε͞ι Mcorr.rec.

71

Socr. 7,26,4 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,3,5; Arm.)

... χειροτονεῖται Ϲιϲίννιοϲ τῇ εἰκάδι ὀγδόῃ τοῦ Φεβρουαρίου μη­νὸϲ τῇ ἑξῆϲ ὑπατείᾳ, ἥτιϲ ἦν Θεοδοϲίου τὸ δωδέκατον καὶ Οὐαλεν­τινιανοῦ τοῦ νεωτέρου Αὐγούϲτου τὸ δεύτερον.

κη M (cf. Arm.) | β M (cf. Arm.)

β M (cf. Arm.)


5 κη M (cf. Arm.)5 β M (cf. Arm.)


72

Socr. 7,28,4 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,3,10; Arm.)

Ϲιϲίννιοϲ δὲ οὐδὲ ὅλουϲ δύο ἐνιαυτοὺϲ ἐπιβιοὺϲ τῇ ἐπιϲκοπῇ ἐτε­λεύτηϲεν ἐν ὑπατείᾳ Ἱερίου καὶ Ἀρδαβουρίου τῇ εἰκάδι τετάρτῃ τοῦ Δεκεμβρίου μηνόϲ.

εἰκάδι τετάρτῃ : κδ M (cf. Arm.)

5 εἰκάδι τετάρτῃ : κδ M (cf. Arm.)

73

Socr. 7,29,4 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,4,4; Arm.)

χειροτονηθεὶϲ (sc. Nestorius) ... τῇ δεκάτῃ τοῦ Ἀπριλλίου μηνὸϲ ἐν ὑπατείᾳ Φήλικοϲ καὶ Ταύρου ...

ἀπριλίου Ma.c. | φήληκοϲ F : φίληκοϲ Mcorr. rec.

φήληκοϲ F : φίληκοϲ Mcorr. rec.


5 ἀπριλίου Ma.c.5 φήληκοϲ F : φίληκοϲ Mcorr. rec.

74

Socr. 7,30,7 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,4,15; Arm.)

ὑπὸ δὲ τοῦτον τὸν χρόνον καὶ Βάρβαϲ, τῶν Ἀρειανῶν ἐπί­ϲκοποϲ, ἐτελεύτηϲεν ἐν ὑπατείᾳ Θεοδοϲίου τὸ τριϲκαιδέκατον καὶ Οὐαλεντινιανοῦ τὸ τρίτον τῇ εἰκάδι τετάρτῃ τοῦ Ἰουνίου μηνὸϲ καὶ καθίϲταται εἰϲ τὸν τόπον αὐτοῦ Ϲαββάτιοϲ.

Ἀρειανῶν : Ναυατιανῶν Arm.

ιγ M (cf. Arm.)

γ M (cf. Arm.)

κδ M


5 Ἀρειανῶν : Ναυατιανῶν Arm.5 ιγ M (cf. Arm.)5 γ M (cf. Arm.)5 κδ M

75

Socr. 7,34,12 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,5,7; Arm.)

ἡ μὲν οὖν τότε γενομένη ϲύνοδοϲ τοιοῦτον ἔϲχε τὸ τέλοϲ. καὶ πέπρακται μὲν ταῦτα ἐν ὑπατείᾳ Βάϲϲου καὶ Ἀντιόχου τῇ εἰκάδι δευτέρᾳ τοῦ Ἰουνίου μηνόϲ.

κβ Arm. : κη M : εἰκάδι ὀγδόη F

5 κβ Arm. : κη M : εἰκάδι ὀγδόη F


76

Socr. 7,37,19 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,9,28; Arm.)

Μαξιμιανοῦ τοίνυν προχειριϲθέντοϲ εἰϲ τὴν ἐπιϲκοπὴν ἐν ὑπα­τείᾳ Βάϲϲου καὶ Ἀντιόχου περὶ τὴν εἰκάδα πέμπτην τοῦ Ὀκτω­βρίου μηνόϲ ...

Μαξίμου Arm. | κε M (cf. Arm.)

κε M (cf. Arm.)


5 Μαξίμου Arm.5 κε M (cf. Arm.)

77

Socr. 7,39,8 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,10,3)

τοῦτο μὲν οὖν γέγονεν περὶ τὴν ἑπτακαιδεκάτην τοῦ Αὐγούϲ­του μηνὸϲ ἐν ὑπατείᾳ Θεοδοϲίου τὸ τεϲϲαρεϲκαιδέκατον καὶ Μαξί­μου.

ιδ M

5 ιδ M

78

Socr. 7,40,1 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,10,4; Arm.)

Μαξιμιανὸϲ δὲ ... ἐτελεύτηϲεν ἐν ὑπατείᾳ Ἀρεοβίνδου καὶ Ἄϲπα­ροϲ τῇ δωδεκάτῃ τοῦ Ἀπριλλίου μηνόϲ.

ἀπρηλίου Ma.c.

5 ἀπρηλίου Ma.c.

79

Socr. 7,44,3 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,13,5 sq.; Arm.)

ἀϲφαλιϲάμενοϲ οὖν τὰ ἑϲπέρια μέρη αὐτὸϲ (sc. Valentinianus III.) ἐπὶ τὴν Κωνϲταντινούπολιν παραγίνεται τοῦ γάμου χάριν. οὗ ἐπι­τελεϲθέντοϲ ἐν ὑπατείᾳ Ἰϲιδώρου καὶ Ϲινάτοροϲ λαβὼν τὴν γαμε­τὴν αὖθιϲ ἐπὶ τὰ ἑϲπέρια μέρη ἀνέδραμεν.

ἐπιτελεϲθέντεϲ Ma.c.

Ϲινάτοροϲ : ἐν μηνὶ Μαίῳ ἀρχομένῳ ἡμέραϲ νʹ add. Arm.


5 ἐπιτελεϲθέντεϲ Ma.c.5 Ϲινάτοροϲ : ἐν μηνὶ Μαίῳ ἀρχομένῳ ἡμέραϲ νʹ add. Arm.


80

Socr. 7,45,2.4 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,14,2; Arm., Georg.)

τὸ ϲῶμα Ἰωάννου ... βαϲιλέα πείϲαϲ (sc. Proclus episcopus) τρια­κοϲτῷ πέμπτῳ ἔτει μετὰ τὴν καθαίρεϲιν εἰϲ τὴν Κωνϲταντι­νούπολιν μετεκόμιϲεν ... καὶ τοῦτο γέγονεν τῇ ἑξκαιδεκάτῃ ὑπατείᾳ τοῦ βαϲιλέωϲ Θεοδοϲίου περὶ τὴν ἑβδόμην καὶ εἰκάδα τοῦ Ἰαννου-

5αρίου μηνόϲ.


5 καὶ τοῦτο Arm. : τοῦτο δὲ Georg. : καὶ b (quod actum est Cassiod.)5 εἰκάδα ἑβδόμην Georg.

81

Socr. 7,46,1 (codd. MF [= b]; Cassiod. 12,14,3; Arm.)

Παῦλοϲ, ὁ τῆϲ τῶν Ναυατιανῶν ἐκκληϲίαϲ ἐπίϲκοποϲ〉, ἐτελεύ­τηϲεν ἐν ὑπατείᾳ τῇ αὐτῇ περὶ τὴν μίαν καὶ εἰκάδα τοῦ Ἰουλίου μηνόϲ.

ἐπίϲκοποϲ add. Hansen (cf. Cassiod. et Arm.)

5 ἐπίϲκοποϲ add. Hansen (cf. Cassiod. et Arm.)

Erklärung der Siglen, Zeichen und Abkürzungen in Text und Apparat

F cod. Laurentianus plut. 69,5, 11. Jh.
M cod. Laurentianus plut. 70,7, 10. Jh.
M1 erste Hand in M
Mcorr. Korrektoren von M
Mcorr.rec. jüngerer Korrektor von M
b Übereinstimmung von F und M (M1)
A cod. Athous 2559, 14. Jh.
A1 erste Hand in A
Theod. Theodorus Lector, Historia tripartita (nach cod. Marcianus gr. 344, 13. Jh.)
Cassiod. Cassiodorus / Epiphanius, Historia tripartita (= lateinische Übersetzung)
Arm. armenische Übersetzung (angeführt wird stets der griech. Wortlaut, den Hansen u. a. aus der Übersetzung erschlossen haben)
Syr. syrische Übersetzung (s. Arm.)
Georg. Georgius Alexandrinus, Vita Ioannis Chrysostomi (BHG 873) (ed. Halkin)
Vit. Athan. Vita Athanasii (BHG 185)
Vit. Pauli Vita Pauli (BHG 1472)
Cons. Const. Consularia Constantinopolitana
Chron. Pasch. Chronicon Paschale
Soz. Sozomenos
Thphn. Theophanes (ed. de Boor)
Epit. Epitome Theodori Lectoris (cf. Theod.)
Exc. leg. Excerpta de legationibus (ed. de Boor)
Nicet. Nicetas Choniates
{aaa} vom Editor getilgte Buchstaben
⟨aaa〉 vom Editor hinzugefügte Buchstaben
A.a.c. Lesart in A vor der Korrektur (ante correctionem)
A.p.c. Lesart in A nach der Korrektur (post correctionem)
A.corr. korrigierte Lesart in A (was vorher in A stand, ist unklar)
add. addidit vel addiderunt
al. alii
alt. alter, -a, -um
cf. confer
codd. codex (-ices)
del. delevit
eras. erasus, -a, -um
expunct. expunctus, -a, -um
fort. fortasse
in marg. in margine
in ras. in rasura
litt. littera(e)
man. manus
om. omisit vel omiserunt
restit. restituit vel restitutus, -a, -um
spat. vac. spatium vacuum
transpos. transposuit vel transposerunt

Abkürzungen


I. Standardwerke

AE

L’Année épigraphique

AOW

Augustinus Opera Werke, Paderborn 2003 ff.

Bauer / Aland

Griechisch-deutsches Wörterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments und der frühchristlichen Literatur von W. Bauer, hg. von K. u. B. Aland, Berlin61988

BHG

Bibliotheca Hagiographica Graeca

BHL

Bibliotheca Hagiographica Latina

Blaise

A. Blaise, Dictionnaire latin-français des auteurs chrétiens, Turnhout21967

CCSL

Corpus Christianorum, Series Latina

CFHB

Corpus Fontium Historiae Byzantinae

CIL

Corpus Inscriptionum Latinarum

CPG

Clavis Patrum Graecorum

CPL

Clavis Patrum Latinorum

CLRE

Consuls of the Later Roman Empire, ed. by R. S. Bagnall et al., Atlanta 1987

CSEL

Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum

CSHB

Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae

DNP

Der Neue Pauly

FC

Fontes Christiani

GCS

Die Griechischen Christlichen Schriftsteller

H.-Sz.

J. B. Hofmann / A. Szantyr, Lateinische Syntax und Stilistik (HdbAW 2,2,2), München 1972

HdbAW

Handbuch der Altertumswissenschaft

IK

Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien

ILS

Inscriptiones Latinae Selectae, hg. von H. Dessau

IMS

Inscriptions de la Mésie supérieure

K.-G.

R. Kühner / B. Gerth, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache, Zweiter Teil: Satzlehre 1/2, Hannover31898/1904

K.-St.

R. Kühner / C. Stegmann, Ausführliche Grammatik der lateinischen Sprache, Zweiter Teil: Satzlehre 1/2, Hannover21914 (mit Zusätzen und Berichtigungen zur 4. und 5. Aufl. von A. Thierfelder im ND Darmstadt 1997)

KFHist

Kleine und fragmentarische Historiker der Spätantike

LACL

Lexikon der antiken christlichen Literatur, hg. von S. Döpp / W. Geerlings, Freiburg32002

Lampe

G. W. H. Lampe (ed.), A Patristic Greek Lexicon, Oxford 1961.

LBG

Lexikon zur byzantinischen Gräzität, Wien 1994 ff.

LSJ

H. G. Liddell / R. Scott / H. S. Jones (edd.), A Greek-English Lexicon, Oxford 1996

LTS

Lexicon Topographicum Urbis Romae / Suburbium

LThK

Lexikon für Theologie und Kirche

MGH AA

Monumenta Germaniae Historica (auctores antiquissimi)

PCBE

Prosopographie chrétienne du Bas-Empire

PG

Patrologia Graeca

PL

Patrologia Latina

PLRE

Prosopography of the Later Roman Empire

RAC

Reallexikon für Antike und Christentum

RE

Paulys Real-Encyclopädie der classischen Altertumswissenschaft

RGA

Reallexikon der Germanischen Altertumskunde

RIC

Roman Imperial Coinage

SC

Sources chrétiennes

Stotz

P. Stotz, Handbuch der lateinischen Sprache des Mittelalters (HdbAW 2,5), München 1996–2004

ThLL

Thesaurus Linguae Latinae

TRE

Theologische Realenzyklopädie

TTH

Translated Texts for Historians

II. Quellen

Addit. Prosp. Haun. chron. I = Additamenta ad Prosperum Hauniensia

s. unter Cons. Italica

Ambr. ep. = Ambrosius von Mailand, Epistulae

Sancti Ambrosii opera, pars 10, Epistularum libri, rec. O. Faller, in­dices et addenda composuit M. Zelzer, 4 Bde. (CSEL 82,1–4) Wien 1968–1996.

Amm. = Ammianus Marcellinus

Ammiani Marcellini Rerum Gestarum libri qui supersunt, ed. W. Seyfarth, 2 Bde. (BT) Leipzig 1978.

Ammianus Marcellinus, Römische Geschichte, lateinisch und deutsch von W. Seyfarth, 4 Bde. Darmstadt 1968–1971.

Ann. Rav. = Annales Ravennaticae

B. Bischoff / W. Koehler, Eine illustrierte Ausgabe der spätantiken Ravennater Annalen, in: W. R. Koehler (Hg.), Medieval Studies in Memory of A. Kingsley Porter, vol. 1, Cambridge, Mass. 1939, 125–38.

Anon. Vales. = Anonymus Valesianus

Excerpta Valesiana, rec. J. Moreau, editionem correctiorem curavit V. Velkov (BT) Leipzig 1968.

I. König, Origo Constantini – Anonymus Valesianus, Teil 1, Text und Kommentar, Trier 1987.

Aug. = Augustinus

civ. = De civitate Dei

Aurelii Augustini opera 14,1–2, De civitate Dei libri XXII, cura­verunt B. Dombart et A. Kalb, 2 Bde. (CCSL 47; 48) Turn­hout 1955

Cresc. = Ad Cresconium

Augustinus, Ad Cresconium – An Cresconius, eingel., übers. und hg. von H.-J. Sieben (AOW 30) Paderborn 2014.

loc. hept. = Locutionum in heptateuchum libri

Sancti Augustini Opera, ed. J. Zycha (CSEL 28,1) Wien 1894.

Aur. Vict. Caes. = Aurelius Victor, Liber de Caesaribus

Sextii Aurelii Victoris Liber de Caesari­bus, rec. F. Pichlmayr, ad­den­da et corrigenda iterum collegit et ad­ie­cit R. Gruendel (BT) Leip­zig 1970, 77–129.

S. Aurelius Victor, Die römischen Kaiser. Lateinisch-deutsch, hg., übers. und erl. von K. Groß-Albenhausen und M. Fuhrmann (Tusculum) Düsseldorf 32009.

Aurelius Victor, Œuvres complètes, Traduites du latin par A. Du­bois et Y. Germain, Clermont-Ferrand 2003.

Liber de caesaribus of Sextus Aurelius Victor, trans. with an in­trod. and comm. by H. W. Bird (TTH 17) Liverpool 1994.

Cassiod. = Cassiodorus

chron. = Chronica

Cassiodorus, Chronica Chronica Minora II, ed. Th. Mommsen (MGH AA 11) Berlin 1894, 109–61.

hist. = Historia ecclesiastica tripartita

W. Jacob / R. Hanslik (Hgg.), Cassiodorus, Epiphanius, Historia ecclesiastica tripartita (CSEL 71) Wien 1952.

Cedr. = Kedrenos

Cedrenus Georgius, Ioannis Scylitzae ope ab I. Bekkero suppletus et emendatus, 2 Bde. (CSHB 32. 34) Bonn 1838 / 1839.

Chron. Alex. = Alexandrinische Weltchronik

A. Bauer / J. Strzygowski, Eine alexandrinische Weltchronik. Text und Miniaturen eines griechischen Papyrus der Sammlung W. Goleniščev (Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien, Phil.-Hist. Klasse 51,2) Wien 1905.

R. W. Burgess / J. H. F. Dijkstra, The ‘Alexandrian World Chronicle’, its Consularia and the Date of the Destruction of the Serapeum (with an Appendix on the List of Praefecti Augustales), Millennium 10 (2013) 39–113.

Chron. Berol. = Berliner Chronik

H. Lietzmann, Ein Blatt aus einer antiken Weltchronik, in: R. P. Casey / S. Lake / A. K. Lake, Quantulacumque: Studies Presented to Kirsopp Lake by Pupils, Colleagues and Friends, London 1937, 339–48 = Ders., Kleine Schriften 1: Studien zur spätantiken Religionsgeschichte, Berlin 1958, 420–29 (nach dieser Ausgabe zitiert).

R. W. Burgess / J. H. F. Dijkstra, The Berlin ‘Chronicle’ (P. Berol. inv. 13296): A new edition of the earliest extant Late Antique Consularia, AfP 58 (2012) 273–301.

Chron. Gall. chron. I = Chronica Gallica (Chroniken von 452 und 511)

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen, (MGH AA 9) Berlin 1892, 615–66.

Chron. Pasch. = Chronicon Paschale

Chronicon Paschale, ad exemplar Vaticanum, rec. L. Dindorfius, 2 Bde. (CSHB 7) Bonn 1832.

Chronicon Paschale, 284–628 AD, trans. with notes and introd. by M. Whitby and M. Whitby (TTH 7) Liverpool 1989 (Teilübersetzung).

Chronik von Seert

Histoire nestorienne (Chronique de Séert), ed., trad. A. Scher, Patrologia Orientalis 4,3 (1repartie, fasc. 1) Paris 1908.

Chronogr. 354 = Chronograph von 354

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 143–48.silben

R. W. Burgess, Roman Imperial Chronology and Early-Fourth-Cen­tury Historiography. The Regnal Durations of the So-called Chro­nica urbis Romaeof the Chronograph of 354, Stuttgart 2014, 142–57 (mit engl. Übers.).

Claud. = Claudius Claudianus, Carmina

Claudii Claudiani Carmina, ed. J. B. Hall (BT) Leipzig 1985.

Claudien, Œuvres 2,1, Poèmes politiques (395–398), texte établi et traduit par J.-L. Charlet (CUF. Série latine) Paris 2000.

Claudian, with an English transl. by M. Platnauer, 2 Bde. (LCL) London 1922.

Cod. Theod. = Codex Theodosianus

Theodosiani libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis et Leges novellae ad Theodosianum pertinentes, ed. Th. Mommsen et P. M. Meyer, 3 Bde., Berlin 1905.

The Theodosian Code and Novels, and the Sirmondian Constitutions, trans. with comm. by C. Pharr, Princeton 1951.

Conc. Africae = Concilia Africae

Ch. Munier (Hg.), Concilia Africae a. 345 – a. 525 (CCSL 149) Turn­­hout 1974.

Cons. Const. = Consularia Constantinopolitana

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 197–247.

R. W. Burgess, The Chronicleof Hydatius and the Consularia Con­stantinopolitana. Two contemporary accounts of the final years of the Roman Empire, Oxford 1993, 173–245.

A. Galland, Bibliotheca veterum patrum antiquorumque scriptorum ecclesiasticorum, 10, 331–342, Venedig 1774 (= PL 51 [1846] 891–914).

Ph. Labbé, Nova bibliotheca manuscriptorum librorum, Bd. 1, Paris 1657, 3–15.

J. Sirmond, Idatii episcopi chronicon et fasti consulares, Paris 1619.

Cons. Italica

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 249–339.

Const. or. s.c. = Constantinus I Imperator, Constantini imperatoris ora-tio ad sanctorum coetum

Constantins Rede an die heilige Versammlung, in: Eusebius Werke, Erster Band, Erster Teil, Über das Leben des Kaisers Konstantin, hg. von F. Winkelmann (GCS 7) Berlin 21991, 149–92.

Konstantin, Rede an die Ver­samm­lung der Heiligen, eingel. und übers. von K. M. Girardet (FC 55) Freiburg 2013.

dig. = Digesten

Digesta Iustiniani Augusti, recogn. adsumpto in operis societatem P. Kruegero Th. Mommsen, 2 Bde., Berlin 1868–1870.

Edict. Diocl. = Preisedikt des Diokletian

Diokletians Preisedikt, hg. von S. Lauffer, Berlin 1971.

Epiph. mens. = Epiphanios, De mensuris et ponderibus

Epiphanii opera quae reperiri potuerunt omnia … accurante et denuo recognoscente J.-P. Migne, Vol. 3 (PG 43)Paris 1864,237–94.

Epit. Caes. = Epitome de Caesaribus

Pseudo-Aurélius Victor, Abrégé des Césars, texte établi, traduit et commenté par M. Festy (CUF. Série latine) Paris 1999.

Sextii Aurelii Victoris Liber de Caesa­ribus, rec. F. Pichlmayr, addenda et corrigenda iterum collegit et adiecit R. Gruendel (BT) Leipzig 1970, 131–76.

Eunap. = Eunapios

fr. = Fragmenta Historica

Eunapius Sardianus, in: Fragmenta historicorum graecorum, col­legit, disposuit, notis et prolegomenis illustravit C. Mullerus, volu­men quartum, Paris 1851, 7–56.

R. C. Blockley, The Fragmentary Classicising His­to­rians of the Later Roman Empire. Eunapius, Olympiodorus, Pris­cus and Mal­chus, vol. 2. Text, Translation and Histo­rio­gra­phi­cal Notes (Ar­ca 10) Liverpool 1983, 1–150.

F. Paschoud, Les fragments de lʼouvrage historique dʼEunape correspondant aux deux premiers livres de lʼHistoire nouvellede Zosime, in: L. Holtz / J.-C. Fredouille (Hgg.), De Tertullien aux Mozarabes, tome 1, Antiquité tardive et christianisme ancien (IIIe–VIesiècles). Mélanges offerts à Jacques Fontaine, Paris 1992, 613–25 (wiederabgedruckt in: ders., Eunape, Olympiodore, Zosime. Scripta minora [Munera 24] Bari 2006, 247–56).

Eunape, Fragments de l’ouvrage historique correspondant aux livres 3 et 4 (8–61 Müller) de l’Histoire nouvellede Zosime, in: F. Paschoud, Eunape, Olympiodore, Zosime. Scripta minora (Munera 24) Bari 2006, 504–53.

VS = Vitae sophistarum

Eunape de Sardes, Vies de philosophes et de sophistes, tome II. Texte établi, traduit et annoté par R. Goulet (CUF. Série grecque) Paris 2014.

Eus. = Eusebios von Kaisareia

chron. armen. = Chronik (in Armenisch)

Eusebius Werke, Fünfter Band, Die Chronik, aus dem Armenischen übers. von J. Karst (GCS 20) Berlin 1911.

h.e. = Historia ecclesiastica

Eusebius Werke, Zweiter Band, Die Kirchengeschichte. Die lateinische Übersetzung des Rufinus, hg. von E. Schwartz und Th. Mommsen, 3 Bde. (GCS 9/1–3) Leipzig 1903–1909.

Eusèbe de Césarée, Histoire ecclésiastique, texte grec, trad., anno­tation et notes par G. Bardy, 4 Bde., versch. Aufl. (SC 31; 41; 55; 73) Paris 1993–2011.

Eusebius von Caesarea, Kirchengeschichte, hg. und eingel. von H. Kraft, übers. von Ph. Haeuser, durchges. von H. A. Gärtner, Darmstadt 52006.

v.C. = Vita Constantini

Eusebius Werke, Erster Band, Erster Teil, Über das Leben des Kaisers Konstantin, hg. von F. Winkelmann (GCS 7) Berlin 21991.

Eusebius von Caesarea, De vita Constantini – Über das Leben Kon­stantins, eingel. von B. Bleckmann, übers. und komm. von H. Schneider (FC 83) Turnhout 2007.

Eusebios, Über das Leben des glückseligen Kaisers Konstantin (De vita Constantini). Griechisch-Deutsch, hg., übers. und komm. von P. Dräger, Oberhaid 22007.

Eusebius, Life of Constantine, introd., trans., and comm. by Av. Cameron and S. G. Hall, Oxford 1999.

Eutr. = Eutropius, Breviarium

Eutropii Breviarium ab urbe condita, recogn. C. Santini (BT) Leip­zig 1979.

F. L. Müller, Eutropii Breviarium ab urbe condita – Eutropius, Kur­ze Geschichte Roms seit Gründung (753 v. Chr. – 364 n. Chr.), Ein­leitung, Text und Übersetzung, Stuttgart 1995.

Eutrope, Abrégé dʼhistoire romaine, texte établi et traduit par J. Hel­legouarcʼh (CUF. Série latine) Paris 1999.

Exc. barb. chron. I = Excerpta ex barbaro Scaligeri

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 249–339.

Chronica minora. Collegit et emendavit C. Frick, Vol. 1 (BT) Leipzig 1892, 184–371.

Apocalypse of Pseudo-Methodius. An Alexandrian World Chronicle, ed. and trans. by B. Garstad (DOML 14) Cambridge, Mass. 2012, 141–311 (Text / Übers. der Excerpta ex barbaro Scaligeri).

Fast. Vind. I chron. I = Fasti Vindobonenses priores (s. Cons. Ita­li­ca)

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 274–334.

Fast. Vind. II chron. I = Fasti Vindobonenses posteriores (s. Cons. Ita­li­ca)

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 274–98.

Frontin. aq. = Frontinus, De aquaeductu urbis Romae

De aquaeductu urbis Romae Frontini, ed. with introd. and comm. by R. H. Rodgers, Cambridge 2004.

Greg. Tur. Franc. = Gregorius von Tours, Historia Francorum

Gregorii Turonensis opera, tomi 1, pars 1, Libri historiarum X, editionem alteram curaverunt B. Kusch et W. Levison (MGH SS rer. Merov. 1/1) Hannover 1951.

Gregor von Tours, Zehn Bücher Geschichten, übers. von W. Giesebrecht, neuberarb. von R. Buchner, 2 Bde., Darmstadt 41970.

Hesych. Mil. Patr. = Hesychios von Milet, Patria Konstantinupoleos

Hesychii Illustrii Origines Constantinopolitanae, in: Scriptores originum Constantinopolitanarum, rec. Th. Preger, fasciculus prior (BT) Leipzig 1901, 1–18.

Accounts of Medieval Constantinople. The Patria, translated by A. Berger (DOML 24) Cambridge, Mass. 2013.

Hier. = Hieronymus

chron. = Chronicon

Eusebius Werke, Siebenter Band, Die Chronik des Hieronymus – Hieronymi Chronicon, hg. und in 2. Aufl. bearb. von R. Helm, 3., unveränderte Aufl. mit einer Vorbemerkung von U. Treu (GCS 47) Berlin 1984.

Eusebii Pamphili Chronici Canones, Latine vertit, adauxit, ad sua tempora produxit S. Eusebius Hieronymus, ed. J. Fotheringham, London 1923.

Saint Jérôme, Chronique, Continuation de la Chroniqued’Eusèbe, années 326–378. Trad. française inéd., notes et commentaires par B. Jeanjean et B. Lançon, Rennes 2004 (Teilübersetzung).

in Ier. = Commentarii in Ieremiam

vir. ill. = De viris illustribus

Hieronymus und Gennadius, De viris inlustribus, hg. von C. A. Bernoulli (Sammlung ausgewählter kirchen- und dogmengeschichtlicher Quellenschriften 11) Freiburg i. Br. 1895 (ND Frankfurt am Main 1968).

Hieronymus, De viris illustribus – Berühmte Männer. Mit umfassender Werkstudie, hg., übers. und komm. von C. Barthold, Mül­heim a. d. Mosel 22011.

Hist. Aug. = Historia Augusta

Scriptores historiae Augustae, ed. E. Hohl, addenda et corrigenda adiecerunt Ch. Samberger et W. Seyfarth, 2 Bde. (BT) Leipzig 4/21965.

Hist. aceph. = Historia acephala

Histoire „acéphale“, in: Histoire „acéphale“ et index syriaque des lettres festales dʼAthanase dʼAlexandrie, introd., texte critique, trad. et notes par A. Martin (SC 317) Paris 1985, 11–213.

Hyd. chron. II = Hydatius, Chronicon

Chronica minora II, ed. Th. Mommsen (MGH AA 11) Berlin 1894, 1–36.

Hydace, Chronique, introd., texte critique, trad., comm. et index par A. Tranoy, 2 Bde. (SC 218; 219) Paris 1974.

R. W. Burgess, The Chronicleof Hydatius and the Consularia Con­stantinopolitana. Two contemporary accounts of the final years of the Roman Empire, Oxford 1993, 1–172.

Iord. = Jordanes

Get. = Getica

Iordanis Romana et Getica, rec. Th. Mommsen (MGH AA 5/1) Berlin 1882, 53–138.

Iordanis De origine actibus Getarum, a cura di F. Giunta e A. Grillone (Fonti per la storia dʼItalia 117) Rom 1991.

Jordanès, Histoire des Goths, introd., trad. et notes par O. Devillers (La roue à livre 27) Paris 1995.

Rom. = Romana

Iordanis Romana et Getica, rec. Th. Mommsen (MGH AA 5/1) Berlin 1882, 1–52.

Itin. Anton. = Itineraria Antonini Augusti

Antonini Augusti Itineraria Provinciarum et Maritimum, in: Itine­ra­ria Romana, vol. 1, Itineraria Antonini Augusti et Burdigalense, ed. O. Cuntz, conspectum librorum recentiorum adiecit G. Wirth, Stuttgart 1990, 1–85.

Itin. Burdig. = Itinerarium Burdigalense

Itinerarium Burdigalense, in: Itineraria Romana, vol. 1, Itineraria An­tonini Augusti et Burdigalense, ed. O. Cuntz, conspectum librorum recentiorum adiecit G. Wirth, Stuttgart 1990, 86–102.

Jo. Ant. (fr.) = Johannes Antiochenus

Ioannis Antiocheni Fragmenta ex Historia chronica, introd., edizi­one critica e trad. a cura di U. Roberto (TU 154) Berlin 2005.Ioannis Antiocheni fragmenta quae supersunt omnia, rec., Anglice ver­tit, indicibus instruxit S. Mariev (CFHB 47) Berlin 2008.

Jo. Mal. = Johannes Malalas

J. Thurn (Hg.), Ioannis Malalae chronographia (CFHB Series Berolinensis 35) Berlin u. a. 2000.

Jul. or. = Iulianus Apostata, Orationes

LʼEmpereur Julien, Œuvres complètes, tome 1, 1repartie / tome 2, 2epartie, Discours de Julien César, texte établi et traduit par J. Bidez et G. Rochefort, 2 Bde., 2. und 3. Aufl. (CUF. Série grecque) Paris 2003.

Ps.-Kodinos

Patria, in: Scriptores originum Constantinopolitanarum, rec. Th. Preger, fasciculus alter (BT) Leipzig 1901.

Accounts of Medieval Constantinople. The Patria, translated by A.

Berger (DOML 24) Cambridge, Mass. 2013.

Lact. = Laktanz

epit. = Epitome divinarum institutionum

inst. = Institutionum divinarum libri VII

L. Caeli Firmiani Lactanti opera omnia, pars I: Divinae institutio­nes et Epitome divinarum institutionum, rec. S. Brandt (CSEL 19) Wien 1890.

mort. pers. = De mortibus persecutorum

Laktanz, De mortibus persecutorum –Die Todesarten der Verfolger. Lateinisch-deutsch, übers. und eingel. von A. Städele (FC 43) Turnhout 2003.

Lactantius, De mortibus persecutorum, ed. and trans. by J. L. Creed, Oxford 1984.

Lib. or. = Libanios, Orationes

Libanii opera, rec. R. Foerster, vol. 1–5, Orationes, 5 Bde. (BT) Leipzig 1903–1908.

Libanios, Discours, texte établi par J. Martin, P.-L. Malosse et tra­duit par P. Petit u. a., vol. 1–2, 4 (3 Bde.), 1. und 3. Aufl. (CUF. Sé­rie grecque) Paris 2003.

Libanios, Kaiserreden, eingel., übers. und komm. von G. Fatouros (BGL) Stuttgart 2002.

Lib. geneal. = Liber genealogus

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 154–96.

Marcell. chron. II = Marcellinus Comes, Chronicon

Chronica minora II, ed. Th. Mommsen (MGH AA 11) Berlin 1894, 37–104.

The Chronicle of Marcellinus, a transl. and comm. by B. Croke (Byzantina Australiensia 7) Sydney 1995.

Mart. Artem. = Martyrium Artemii(BHG 170–171 c)

Die Schriften des Johannes von Damaskos, Bd. 5, Opera homiletica et hagiographica, besorgt von B. Kotter (PTS 29) Berlin 1988, 185–245.

From Constantine to Julian, [John the Monk], Artemii passio (The Ordeal of Artemius, BHG 170–71c, CPG 8082), introd. and notes by S. Lieu, trans. by M. Vermes, in: S. N. C. Lieu / D. Montserrat (Hgg.), From Constantine to Julian: Pagan and Byzantine Views, London 1996, 210–62.

Mart. Not. = Martyrium sanctorum notariorum Marciani et Martyrii

P. Franchi de’ Cavalieri, Una pagina di storia bizantina del secolo IV: Il martirio dei santi Notari, AB 64 (1946) 169–75.

Mart. Sab. = Martyrium Sabae

Ausgewählte Märtyrerakten, Neubearbeitung der Knopfschen Ausgabe von G. Krüger, vierte Auflage von G. Ruhbach, Tübingen 1965, 119–24.

P. Heather / J. Matthews, The Goths in the Fourth Century (TTH 11) Liverpool 1991, 102–10 (engl. Übersetzung).

Niceph. h. e. = Nikephoros, Historia ecclesiastica

Nicephori Callisti Xanthopuli ecclesiasticae historiae libri XVIII … accurante et denuo recognoscente J.-P. Migne, 3 Bde. (PG 145–147) Paris 1865.

Not. dign. occ. / or. = Notitia dignitatum (in part. Occidentis / Orientis)

Notitia Dignitatum. accedunt Notitia urbis Constantinopolitanae et latercula provinciarum, ed. O. Seeck, Berlin 1876, 1–225.

Not. urb. Const. = Notitia urbis Constantinopolitanae

Notitia Dignitatum. accedunt Notitia urbis Constantinopolitanae et latercula provinciarum, ed. O. Seeck, Berlin 1876, 227–43.

J. Matthews, The Notitia Urbis Constantinopolitanae, in: Two Romes. Rome and Constantinople in the Late Antiquity, ed. by L. Grig and G. Kelly, Oxford 2012, 81–115 (engl. Übers.).

Nov. Sev. II = Novella Severi II

Leges novellae ad Theodosianum pertinentes, ed. adiutore Th. Mommseno P. M. Meyer (Theodosiani libri XVI, vol. II) Berlin 1905, 201 f.

Olymp. = Olympiodoros von Theben

R. C. Blockley, The Fragmentary Classicising His­to­rians of the Later Roman Empire. Eunapius, Olympiodorus, Priscus and Mal­chus, vol. 2. Text, Translation and Histori­o­graphical Notes (Arca 10) Liverpool 1983, 151–220.

Oros. hist. = Orosius, Historiae adversum paganos

Pauli Orosii Historiarum adversum paganos libri VII. Accedit eiusdem liber apologeticus, ex recogn. C. Zangemeister (CSEL 5) Wien 1882.

Paulus Orosius, Die antike Weltgeschichte in christlicher Sicht, übers. und erl. von A. Lippold, eingel. von C. Andresen, 2 Bde. (BAW) München 1985 / 1986.

Ov. Pont. = Ovid, Epistulae ex Ponto

P. Ovidii Nasonis ex Ponto libri IV. Rec. J. A. Richmond (BT) Leipzig 1990.

Paneg. = Panegyrici Latini

XII Panegyrici Latini, recogn. brevique adnotatione critica instruxit R. A. B. Mynors (OCT) Oxford 1964.

Ch. E. Nixon / B. S. Rodgers, In Praise of Later Roman Emperors. The Panegyrici Latini, introd., trans., and historical commentary, Berkeley 1994.

Panegyrici Latini, Lobreden auf römische Kaiser, lateinisch und deutsch, eingel. übers. und komm. von B. Müller-Rettig, 2 Bde., Darmstadt 2008–2014.

Pasch. Camp. chron. I = Paschale Campanum

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 744–50.

Pass. Cypr. = Acta proconsularia Cypriani

S. Thasci Caecili Cypriani opera omnia, rec. W. Hartel (CSEL 3,3) Wien 1871, XC–CXIV.

Acta Cypriani, in: Atti e passioni dei martiri, ed. A. A. R. Bas­ti­aensen / G. Chiarini, Mailand 62007, 206–31.

Patria Konstantinoupoleos

Scriptores originum Constantinopolitanarum, ed. Th. Preger, 2 Bde., Leipzig 1901–1909.

Accounts of Medieval Constantinople. The Patria, trans. by A. Ber­ger, Cambridge, Mass. 2013.

Paul. Nol. carm. = Paulinus von Nola, Carmina

Paulinus Nolanus, Carmina, ed. G. de Hartel, editio altera supple-mentis aucta, curante M. Kamptner (CSEL 30,2) Wien 1999.

Peregr. Aeth. = Peregrinatio Aetheriae oder Itinerarium Egeriae

Itineraria Hierosolymitanasaeculi 4.–8. Rec. et commentario cri­tico instruxit P. Geyer (CSEL 39) Wien 1898, 37–101.

Philocal. fast. = Philocali fasti (Kalender des Filocalus)

CIL I2, Berlin 1893, 254–78.

Philost. = Philostorgios, Historia ecclesiastica

Philostorgios, Kirchengeschichte, hg., übers. und komm. von B. Bleck­mann und M. Stein (KFHist E 7) Paderborn 2015.

Plin. epist. = Plinius der Jüngere, Epistulae

C. Caecilii Plinii Secundi Epistularum libri X, recogn. brevique adnotatione critica instruxit R. A. B. Mynors (OCT) Oxford 1963.

Pol. Silv. = Polemius Silvius, Laterculus

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 511–51.

Pol. Silv. fast. = Polemius Silvius, fasti (Kalender des Polemius Silvius)

CIL I2, Berlin 1893, 254–79.

Pompon. dig. = Pomponius Digesten s. unter dig.

Pont. vita Cypr. = Pontius vita Cypriani

Vita di Cipriano, vita di Ambrogio, vita di Agostino, testo critico e comm. a cura di A. A. Bastiaensen (Vite dei santi 3) Mai­land 31989, 51–125.

Possid. vita Aug. = Possidius von Calama, vita Augustini

Possidius, Vita Augustini, eingel., komm. und hg. von W. Geerlings (AOW) Paderborn 2005.

Prisc. = Priskos

Priscus Panita, excerpta et fragmenta, ed. P. Carolla (BT) Berlin 2008.

R. C. Blockley, The Fragmentary Classicising His­to­rians of the Later Roman Empire. Eunapius, Olympiodorus, Priscus and Mal­chus, vol. 2. Text, Translation and Historiographical Notes (Ar­ca 10) Li­ver­pool 1983, 222–400.

Procop. = Prokopios von Caesarea

Procopii Caesariensis opera omnia, recogn. J. Haury, ed. stereoty­pa correctior, addenda et corrigenda adiecit G. Wirth, 4 Bde. (BT) Leipzig 1962–1964.

Prokop, Werke. Griechisch-deutsch, ed. O. Veh, 4 Bde. (Tuscu­lum) München 1971.

aed. = De aedificiis libri VI

Vand. = De bello Vandalico

Prosp. chron. I = Prosper Tiro von Aquitanien

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 341–485.

Prosper Tiro, ediert, übers. und komm. von M. Becker / J.-M. Kötter (KFHist G 5–6) Paderborn 2016, 3–331.

Quodv. prom. = Quodvultdeus, liber promissionum et praedictorum dei

Opera Quodvultdeo Carthaginiensi episcopo tributa ed. R. Braun (CCSL 60) Turnhout 1976.

Ren. Frig. = Renatus Profuturus Frigeridus s. unter Greg. Tur. Franc.

Ruf. Fest. = Rufius Festus, Breviarium

Festus, Abrégé des hauts faits du peuple romain, texte établi et traduit par M.-P. Arnaud-Lindet (CUF. Série latine) Paris 22002.

The Breviarium of Festus, a critical edition with historical comm. by J. W. Eadie, London 1967.

Rufin. hist. = Rufinus von Aquileia, Historia ecclesiastica

Eusebius Werke, Zweiter Band, Die Kirchengeschichte. Die lateinische Übersetzung des Rufinus, hg. von E. Schwartz und Th. Mommsen, 3 Bde. (GCS 9/1–3) Leipzig 1903–1909.

The Church History of Rufinus of Aquileia. Books 10 and 11, trans. with notes by Ph. R. Amidon, Oxford 1997.

Schol. Iuv. = Scholien zu Juvenal

Scholia in Iuvenalem vetustiora, collegit, rec., illustravit P. Wessner, Leipzig 1931.

ŠKZ grI. = Inschrift Schapurs an der Kaba-ye Zartoscht (griechisch)

Ph. Huyse, Die dreisprachige Inschrift Šābuhrs I. an der Kaba-i Zardušt (ŠKZ), 2 Bde. (Corpus inscriptionum Iranicarum: Pt. 3, Pahlavi inscriptions) London 1999.

Socr. = Sokrates, Historia ecclesiastica

Sokrates, Kirchengeschichte, hg. von G. Ch. Hansen, mit Beiträgen von M. Sirinjan (GCS N. F. 1) Berlin 1995.

Socrate de Constantinople, Histoire ecclésiastique, traduit par P. Périchon et P. Maraval, introd. et notes P. Maraval, 4 Bde. (SC 477; 493; 505; 506) Paris 2004–2007.

R. Hussey, Socrates Scholasticus, Ecclesiastica Historia, 3 Bde.,

Oxford 1853.

H. Valois (Valesius), Paris 1668 (ND Mainz 1672).

Soz. = Sozomenos, Historia ecclesiastica

Sozomenus, Kirchengeschichte, hg. von J. Bidez, eingel., zum Dr. besorgt und mit Registern vers. von G. Ch. Hansen (GCS N. F. 4) Berlin 21995.

Sozomenos, Historia ecclesiastica – Kirchengeschichte. Griechisch-deutsch, übers. und eingel. von G. Ch. Hansen, 4 Bde. (FC 73/1–4) Turnhout 2004.

Sozomène, Histoire ecclésiastique, texte grec de lʼédition J. Bidez et G. Ch. Hansen (GCS), trad. par A.-J. Festugière, 4 Bde. (SC 306; 418; 495; 516) Paris 1983–2008.

Suda

Lexicographi Graeci, recogniti et apparatu critico instructi, volu­men 1, Suidae lexicon, ps. 1–5, ed. A. Adler, 5 Bde. (Sammlung wis­sen­schaftlicher Commentare) Leipzig 1928–1938.

Suet. Iul. = Suetonius, Divus Iulius

C. Suetoni Tranquilli Opera, vol. 1, De vita Caesarum, rec. M. Ihm (BT) Stuttgart 1908.

Tert. ieiun. = Tertullian, De ieiunio adversus psychicos

Q. Septimi Florentis Tertulliani Opera, ex rec. A. Reifferscheid et G. Wissowa, pars I (CSEL 20) Wien 1890, 274–97.

Thdt. h. e. = Theodoretos von Kyrrhos, Kirchengeschichte

Theodoret, Kirchengeschichte, hg. von L. Parmentier, bearb. von G. Ch. Hansen (GCS 19 = GCS N. F. 5) Berlin 31998.

Théodoret de Cyr, Histoire ecclésiastique, texte grec de L. Par­men­tier et G. Ch. Hansen (GCS, NF 5, 1998), introd. par A. Mar­tin, trad. par P. Canivet, 2 Bde. (SC 501; 530) Paris 2006 / 2009.

Them. or. = Themistios, Orationes

Themistii Orationes quae supersunt, rec. H. Schenkl, 3 Bde. (BT) Leipzig 1965–1974.

Themistios, Staatsreden, Übersetzung, Einführung und Erläuterung von H. Leppin (BGL) Stuttgart 1998.

Politics, Philosophy, and Empire in the Fourth Century. Select Orations of Themstius. Trans. with an introduction by P. Heather / D. Moncur, Liverpool 2001 (TTH 36).

Theod. = Theodorus Lector, Historia tripartita

G. Ch. Hansen (Hg.), Theodoros Anagnostes, Kirchengeschichte (GCS N. F. 3) Berlin 21995.

Thphn. = Theophanes Confessor, Chronographia

Theophanis Chronographia, rec. C. de Boor, 2 Bde., Leipzig 1883/ 1885.

The Chronicle of Theophanes Confessor. Byzantine and Near Eastern History, A.D. 284–813, trans. with introd. and comm. by C. Mango and R. Scott, Oxford 1997.

Ulp. dig. = Ulpian, Digesten s. unter dig.

Ven. Fort. carm. = Venantius Fortunatus, carmina

Venance Fortunat, Poèmes, tome II. Livres V–VIII. Texte établi et traduit par M. Reydellet (CUF) Paris 1998.

Victor. pasch. = Victor von Aquitanien, Cursus paschalis

Chronica minora I, ed. Th. Mommsen (MGH AA 9) Berlin 1892, 666–735.

Zonar. = Zonaras

Ioannis Zonarae Epitome historiarum. cum C. Ducangii suisque annotationibus, ed. L. Dindorfius, 6 Bde., Leipzig 1868–1875.

Ioannis Zonarae Epitomae historiarum libri XIII–XVIII, ed. Th. Büttner-Wobst (CSHB 31) Bonn 1897.

The Historyof Zonaras. From Alexander Severus to the death of Theodosius the Great, trans. by Th. M. Banchich and E. N. Lane, introd. and comm. by Th. M. Banchich, London 2009 (Teilübersetzung).

Zos. = Zosimos

Zosime, Histoire nouvelle, texte établi et traduit par F. Paschoud, 5 Bde., 1. und 2. Aufl. (CUF. Série grecque) Paris 1979–2000.

Zosimos, Neue Geschichte, übers. und eingel. von O. Veh, durchges. und erl. von S. Rebenich (BGL) Stuttgart 1990.

III. Literatur

Im Literaturverzeichnis sind nur solche Titel aufgeführt, die in Einleitung und Kommentar mehr als einmal zitiert werden. Zeitschriftentitel folgen den Siglen der Année Philologique.

F. Anders, Flavius Ricimer. Macht und Ohnmacht des weströmischen Heermeisters in der zweiten Hälfte des 5. Jahrhunderts, Frankfurt a. M. 2010.

T. D. Barnes, Constantine and Eusebius, Cambridge, Mass. 1981.

T. D. Barnes, Constantine: Dynasty, Religion and Power in the Later Roman Empire, Chichester 2011.

T. D. Barnes, The New Empire of Diocletian and Constantine, Cambridge, Mass. 1984.

Bauer / Strzygowski, Eine alexandrinische Weltchronik, s. unter Chron. Alex.

R. Behrwald / Ch. Witschel (Hgg.), Rom in der Spätantike. Historische Erinnerung im städtischen Raum, Stuttgart 2012.

M. Beyeler, Geschenke des Kaisers. Studien zur Chronologie, zu den Em­pfängern und zu den Gegenständen der kaiserlichen Vergabungen im 4. Jahrhundert n. Chr., Berlin 2011.

F. Bilabel, Die kleineren Historikerfragmente auf Papyrus (Kleine Texte für Vorlesungen und Übungen 149), Bonn 1923.

B. Bischoff, Katalog der festländischen Handschriften des 9. Jahrhunderts (mit Ausnahme der wisigotischen). Teil 2. Laon – Paderborn, Wies­ba­den 2004.

F. Blass, A. Debrunner, Grammatik des neutestamentlichen Griechisch, bearb. von F. Rehkopf, Göttingen 151979.

B. Bleckmann, Der Bürgerkrieg zwischen Constantin II. und Constans (340 n. Chr.), Historia 52 (2003) 225–50.

B. Bleckmann, Constantina, Vetranio und Gallus Caesar, Chiron 24 (1994) 29–68.

B. Bleckmann, Gallus, César de l’Orient?, in: F. Chausson / É. Wolff (Hgg.), Consuetudinis amor. Fragments d’histoire romaine (IIᵉ–VIᵉ siècles) offerts à Jean-Pierre Callu, Rom 2003, 45–56.

B. Bleckmann, Konstantin der Große, Reinbek 22003.

B. Bleckmann, Die Reichskrise des III. Jahrhunderts in der spätantiken und byzantinischen Geschichtsschreibung, München 1992.

B. Bleckmann, Die Schlacht von Mursa und die zeitgenössische Deutung eines spätantiken Bürgerkrieges, in: H. Brandt (Hg.), Gedeutete Reali­tät. Krisen, Wirklichkeiten, Interpretationen (3.–6. Jh. n. Chr.), Stuttgart 1999, 47–101.

B. Bleckmann, Vom Tsunami von 365 zum Mimas-Orakel: Ammianus Mar­cellinus als Zeithistoriker und die spätgriechische Tradition, in: den Boeft u. a. (Hgg.), Ammianus after Julian, 7–31.

Bleckmann / Stein, Philostorgios, s. unter Philost.

J. den Boeft u.a. (Hgg.), Ammianus after Julian. The Reign of Valentinian and Valens in Books 26–31 of the Res Gestae, Leiden 2007.

F. Boll, Art. Finsternisse, RE 6,2 (1909) 2329–64.

P. Brennan, Combined Legionary Detachments as Artillery Units, Chiron 10 (1980) 553–67.

Burgess, The Chronicle of Hydatius s. unter Cons. Const.

R. W. Burgess, The Date, Purpose, and Historical Context of the Original Greek and the Latin Translation of the So-Called Excerpta Latina Barbari, Traditio 56 (2013) 1–56.

R. W. Burgess / J. H. F. Dijkstra, The ‘Alexandrian World Chronicle’, s. unter Chron. Alex.

R. W. Burgess / J. H. F. Dijkstra, The Berlin ‘Chronicle’, s. unter Chron. Berol.

R. W. Burgess / M. Kulikowski, Mosaics of time. The Latin chronicle traditions from the first century BC to the sixth century AD. Vol. 1: A historical introduction to the chronicle genre from its origins to the high middle ages, Turnhout 2013.

C. Cardelle de Hartmann, Philologische Studien zur Chronik des Hydatius von Chaves (Palingenesia 47) Stuttgart 1994.

H. Chantraine, Die Kreuzesvision von 351. Fakten und Probleme, ByzZ 86/87 (1993/94) 430–41.

S. Corcoran, The Empire of Tetrarchs, Oxford 1996.

Croke, The Chronicle of Marcellinus, s. unter Marcell.

B. Croke, Chronicles, annals and ‘consular annals’ in Late Antiquity, Chi­ron 31 (2001) 291–331.

B. Croke, City Chronicles of Late Antiquity, in: G. W. Clarke (Hg.), Reading the Past in Late Antiquity, Rushcutters Bay 1990, 165–203.

B. Croke, Count Marcellinus and his Chronicle, Oxford 2001.

B. Croke, Reinventing Constantinople, YClS 34 (2010) 241–64.

G. Dagron, Naissance d’une capitale. Constantinople et ses institutions de 330 à 451, Paris 21984.

A. Demandt, Verformungstendenzen in der Überlieferung antiker Sonnen- und Mondfinsternisse (Abh. d. Geistes.- und Sozialwiss. Kl. 1970, 7) Wies­baden 1970.

J. F. Drinkwater, The Alamanni and Rome 213–496, Oxford 2007

J. F. Drinkwater, The Revolt and Ethnic Origin of the Usurper Magnentius (350–353), and the Rebellion of Vetranio (350), Chiron 30 (2000) 131–59.

J. F. Drinkwater, The Usurpers Constantine III (407–411) and Jovinus (411–413), Britannia 29 (1998) 269–98.

R. M. Errington, Theodosius and the Goths, Chiron 26 (1996) 1–27.

R. M. Errington, Roman Imperial Policy from Julian to Theodosius, Cha­pel Hill 2006.

C. Frick, Die Fasti Idatiani und das Chronicon Paschale, ByzZ 1 (1892) 283–92.

G. Funaioli, Der Lokativ und seine Auflösung, Archiv für lat. Lexiko­gra­phie u. Grammatik 13 (1904) 301–72.

G. Galdi, Syntaktische Untersuchungen zu Jordanes. Beiträge zu den Romana (Spudasmata 150) Hildesheim 2013.

F. Geppert, Die Quellen des Kirchenhistorikers Socrates Scholasticus (Stu­dien zur Geschichte der Theologie und der Kirche 3–4) Leipzig 1898.

F. T. Gignac, A Grammar of the Greek Papyri of the Roman and Byzan­tine Periods 1 / 2, Mailand 1976 / 1981.

F. K. Ginzel, Spezieller Kanon der Sonnen- und Mondfinsternisse für das Ländergebiet der klassischen Altertumswissenschaft und den Zeitraum von 900 vor Chr. bis 600 nach Chr., Berlin 1899.

T. Glas, Valerian. Kaisertum und Reformansätze in der Krisenphase des Römischen Reiches, Paderborn 2014.

E. Guidoboni, Catalogue of Ancient Earthquakes in the Mediterranean Area up to the 10th Century, Rom 1994.

Th. Grünewald, Constantinus Maximus Augustus. Herrschaftspropaganda in der zeitgenössischen Überlieferung, Wiesbaden 1990.

Th. Grünwald, Räuber, Rebellen, Rivalen, Rächer. Studien zu latrones im Römischen Reich, Stuttgart 1999.

V. Grumel, La Chronologie. Traité d’études byzantines I, Paris 1958.

Ch. Habicht, Zur Geschichte des Kaisers Konstantin, Hermes 86 (1958) 360–78.

J. J. Hahn, Vetustus error extinctus est. Wann wurde das Sarapeion von Alexandria zerstört?, Historia 55 (2006) 368–83.

Hansen, Sokrates, s. unter Socr.

P. Heather, Goths and Romans, 332–489, Oxford 1991.

P. Heather, Liar in Winter: Themistius and Theodosius, YClS 34 (2010) 185–213.

Heather / Moncur, Politics, s. unter Them.

E. T. Hermanowicz, Possidius of Calama. A Study of the North African Episcopate at the Time of Augustine, Oxford 2008.

M. Heil, Die Jubilarfeiern der römischen Kaiser, in: H. Beck / H.-U. Wie­mer (Hgg.) Feiern und Erinnern, Geschichtsbilder im Spiegel antiker Feste, Berlin 2009, 167–202.

M. Heinzelmann, Translationsberichte und andere Quellen des Reli­qui­en­kul­tes, Turnhout 1979.

D. Henning, Periclitans res publica. Kaisertum und Eliten in der Krise des Weströmischen Reiches 454/5–493 n.Chr., Stuttgart 1999.

D. Hofmann, Suizid in der Spätantike, Stuttgart 2007.

O. Holder-Egger, Untersuchungen über einige annalistische Quellen zur Geschichte des fünften und sechsten Jahrhunderts, II, Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 1 (1876) 289–368.

O. Holder-Egger, Untersuchungen über einige annalistische Quellen zur Geschichte des fünften und sechsten Jahrhunderts, III, Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 2 (1877) 47–111.

F. Jacoby, Art. Excerpta Barbari, RE 6,2 (1909) 1566–76.

Jeanjean / Lançon, Saint Jérôme, s. unter Hier.

K.-P. Johne (Hg.), Die Zeit der Soldatenkaiser. Krise und Transformation des Römischen Reiches im 3. Jahrhundert n. Chr. (235–284), Bd. 1, Berlin 2008.

M. J. Johnson, On the Burial Places of the Valentinian Dynasty, Historia 40 (1991) 501–6.

M. J. Johnson, The Roman Imperial Mausoleum in Antiquity, Cambridge 2014.

G. Kaufmann, Die Fasten der späteren Kaiserzeit als ein Mittel zur Kritik der weströmischen Chroniken, Philologus 34 (1876) 235–95.

D. Kienast, Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiser­chro­nologie, Darmstadt 21996.

R. Klein, Distruzione di templi nella tarda antichità, in: Atti dell’Ac­ca­de­mia Romanistica Costantiniana 10 (1991) 127–52.

F. Kolb, Chronologie und Ideologie der Tetrarchie, AntTard 3 (1995) 21–31.

F. Kolb, Diocletian und die erste Tetrarchie, Berlin 1987.

G. Kreucher, Der Kaiser Marcus Aurelius Probus und seine Zeit, Stuttgart 2003.

B. Krusch, Studien zur christlich-mittelalterlichen Chronologie. Der 84­jährige Ostercyclus und seine Quellen, Leipzig 1880.

W. Kuhoff, Diokletian und die Epoche der Tetrarchie: das römische Reich zwischen Krisenbewältigung und Neuaufbau, Frankfurt a. M. 2001.

M. Kulikowski, Rome’s Gothic Wars from the Third Century to Alaric, Cambridge 2007.

N. Lenski, Failure of Empire: Valens and the Roman State in the Fourth Century A.D., Berkeley 2002.

H. Leppin, Der Reflex der Selbstdarstellung der valentinianischen Dy­nastie bei Ammianus Marcellinus und den Kirchenhistorikern, in: J. den Boeft u.a. (Hgg.), Ammianus after Julian, 33–51.

H. Leppin, Theodosius der Große, Darmstadt 2003.

H. Lietzmann, Ein Blatt aus einer antiken Weltchronik, s. unter Chron. Berol.

A. Lippold, Art. Theodosius I., RE Suppl. 13 (1973) 837–961.

E. Löfstedt, Late Latin, Oslo 1959.

E. Löfstedt, Philologischer Kommentar zur Peregrinatio Aetheriae, Uppsa­la 1911.

S. Lorenz, Imperii fines erunt intacti. Rom und die Alamannen 350–378, Frankfurt a. M. 1997.

W. Lütkenhaus, Constantius III. Studien zu seiner Tätigkeit und Stellung im Westreich 411–421, Bonn 1998.

S. Lunn-Rockliffe, Commemorating the Usurper Magnus Maximus: Ek­phrasis, Poetry, and History in Pacatus’ Panegyric of Theodosius, JLA 3 (2010) 316–36.

Malosse, Libanios IV, s. unter Lib. or.

S. G. MacCormack, Art and Ceremony in Late Antiquity, Berkeley 1981.

Mango / Scott, The Chronicle of Theophanes Confessor, s. unter Thphn.

P. Maraval, Les fils de Constantin, Paris 2013.

Maraval, Socrate, s. unter Socr.

M. Marcos, Constantine, Dalmatius Caesar, and the Summer of A.D. 337, Latomus 73 (2014) 748–74.

M. McCormick, Eternal Victory. Triumphal Rulership in Late Antiquity, Byzantium, and the Early Medieval West, Cambridge 1986.

K. McNamee, Abbreviations in Greek Literary Papyri and Ostraca, Ann Arbor 1981.

Th. Mommsen, Chronica minora saec. IV. V. VI. VII., Vol. I–III (MGH AA 9. 11. 13) Berlin 1892–1898.

E. Moreno Resano, La usurpación de Nepociano (350 D.C.), Veleia 26 (2009) 297–322.

K. Mosig-Walburg, Römer und Perser. Vom 3. Jahrhundert bis zum Jahr 363 n.Chr., Gutenberg 2009.

S. Muhlberger, The fifth century chroniclers. Prosper, Hydatius, and the Gallic Chronicler of 452, Cambridge 1981.

W. Müller-Wiener, Bildlexikon zur Topographie Istanbuls, Tübingen 1977.

E. Nechaeva, Embassies – Negotiations – Gifts. Systems of East Roman Diplomacy in Late Antiquity, Stuttgart 2014.

Nixon / Rogers, In Praise, s. unter Paneg.

D. Norberg, Beiträge zur spätlateinischen Syntax, Uppsala 1944.

I. Opelt, Die lateinischen Schimpfwörter und verwandte sprachliche Er­scheinungen: eine Typologie, Heidelberg 1965.

Paschoud, Zosime, s. unter Zos.

S. Rebenich, Rezension zu: Burgess, Chronicle of Hydatius und Cardelle de Hartmann, Studien, Gnomon 71 (1999) 437–48.

U. Roberto, Diocleziano, Rom 2014.

V. Rose, Die Handschriften-Verzeichnisse der Königlichen Bibliothek zu Berlin, 12 (Verzeichnisse der lat. Handschriften 1) Berlin 1893.

J. Rüpke, Geschichtsschreibung in Listenform: Beamtenlisten unter rö­mi­schen Kalendern, Philologus 141 (1997) 65–85.

R. Scharf, Iovinus – Kaiser in Gallien, Francia 20 (1993) 1–13.

E. Schwartz, Christliche und jüdische Ostertafeln, Berlin 1905.

O. Seeck, Art. Chronica Constantinopolitana, RE 3,2 (1899) 2454–60.

O. Seeck, Geschichte des Untergangs der antiken Welt, 6 Bde., Stuttgart 1920–1922 (ND 1966).

O. Seeck, Art. Hydatius 2, RE 9,1 (1914) 40–43.

O. Seeck, Regesten der Kaiser und Päpste für die Jahre 311 bis 476 n. Chr. Vorarbeit zu einer Prosopographie der christlichen Kaiserzeit, Stuttgart 1919.

O. Seeck, Studien zur Geschichte Diocletians und Constantins. II., Neue Jahrbücher zur Philologie und Pädagogik 139 (1889) 601–34.

B. D. Shaw, Sacred Violence. African Christians and Sectarian Hatred in the Age of Augustine, Cambridge 2011.

Sieben, Ad Cresconium, s. unter Aug. Cresc.

S. Šoproni, Contra Acinco et Bononia. Bemerkungen zu den Fasti des Hy­datius, in: Studien zu den Militärgrenzen Roms 2: Vorträge des 10. In­ternationalen Limeskongresses in der Germania inferior, Bonn 1977, 393–97.

D. Ch. Stathakopoulos, Famine and Pestilence in the Late Roman and Ear­ly Byzantine Empire. A systematic survey of subsistence crises and epi­demics, Aldershot 2004.

E. Stein, Geschichte des spätrömischen Reiches I, Berlin 1928.

J. Szidat, Usurpator tanti nominis. Kaiser und Usurpator in der Spätantike, Stuttgart 2010.

L. Traube, Hieronymi Chronicorum codicis Floriacensis fragmenta Lei­densia, Parisina, Vaticana, Leiden 1902.

P. Van Nuffelen, Socrate de Constantinople et les chroniques, JÖByz 54 (2004) 53–75.

V. Väänänen, Introduction au latin vulgaire, Paris 31981.

C. Vandersleyen, Chronologie des préfets d’Égypte de 284 à 395, Brüssel 1962.

Whitby / Whitby, Chronicon Paschale, s. unter Chron. Pasch.

Zum Seitenanfang